ရခိုင္​ျပည္​နယ္​ ႏွင္​့ ရခိုင္​လူမ်ိဳး အ​ေၾကာင္​း

ရခိုင္လူမ်ဳိးတုိ႔ အစဥ္တစ္စိုက္ ေနထုိင္ေသာ ရခိုင္ျပည္နယ္ သည္ ျမန္မာနိုင္ငံ၏ အေနာက္ပိုင္းတြင္ တည္ရွိတည္ရွိျပီး၊ ေရွးအခါက ရခိုင္ဘုရင္မ်ား အုပ္စိုးရာ တိုင္းျပည္ႏိုင္ငံ ျဖစ္ခဲ့၏။ ေအဒီ ၁၅ ရာစုမွ ၁၇ ရာစုအတြင္း ေရွးရခိုင္ဘုရင္မ်ားသည္ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံ စစ္တေကာင္းေဒသႏွင့္ အိႏၵိယႏိုင္ငံ ၾတိပူရေဒသတို႕ကို လက္ေအာက္ခံ အျဖစ္ သိမ္းသြင္းႏိုင္ခဲ့သည္။ ရခိုင္ဘုရင္မ်ား တန္ခိုး အထြတ္အထိပ္သို႕ ေရာက္ရွိစဥ္ ရခိုင္ ဘုရင့္ႏိုင္ငံ၏ အက်ယ္အ၀န္းသည္ ယခု ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံ၊ ဒါကာျမိဳ႕ေတာ္မွ ေမာ္လျမိဳင္ ပင္လယ္ ကမ္းရိုးတန္း တစ္ေလွ်ာက္ က်ယ္ျပန္႕ခဲ့သည္။ ရခိုင္လူမ်ိဳးတို႕၏ မူရင္း ရခိုင္ျပည္ သည္ ဘဂၤလားနယ္စပ္ နတ္ျမစ္၀မွ ေမာ္တင္စြန္း (ယခု ဧရာ၀တီတိုင္းနယ္ေျမ) အထိ ရွည္လ်ားေသာ ရခိုင္ကမ္းရိုးတန္းေဒသ ျဖစ္သည္။

တည္ေနရာႏွင့္ အက်ယ္အဝန္း

လက္ရွိ ရခိုင္ျပည္နယ္‌သည္ ၁၄၂၀၀ စတုရန္းမိုင္က်ယ္ဝန္းသည္။ ရခိုင္ရိုးမေတာင္တန္းႏွင့္ ဘဂၤလားပင္လယ္ေအာ္အၾကား ကမ္းေျမႇာင္ေဒသတြင္တည္ရွိသည္။ ျမန္မာျပည္မႏွင့္ လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး အားျဖင့္၊ ကုန္းလမ္း၊ ေလေၾကာင္းလမ္းႏွင့္ ေရလမ္းတို႕ျဖင့္ ဆက္သြယ္ထားသည္။ ေရွး ရခိုင္လူမ်ိဳးတို႔၏ ယာဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္မ်ား ေပါမ်ားေသာေဒသလည္းျဖစ္သည္။ ျမန္မာနိုင္ငံ၏ အေနာက္ပိုင္းတြင္တည္ရွိတည္ရွိၿပီး ဧရာဝတီတိုင္း၊ ပဲခူးတိုင္း၊ မေကြးတိုင္း၊ ခ်င္းျပည္နယ္၊ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံႏွင့္ ဘဂၤလားပင္လယ္ေအာ္တို႔ျဖင့္ ဝန္းရံထားသည္။
ရခိုင္ျပည္နယ္အလံ

    ရခိုင္ျပည္နယ္ေအာင္လံကို ေရွးေခတ္ကဘင္ အသုံးျပဳခဲ့ေသာ ေအာင္လံ၏ အေျခခံအမွတ္အသားကိုိ မူတည္ခဲ့ၾကပါသည္၊၊
    ေအာင္လံအတုိင္းအတာမွာ ေခတ္အဆက္ဆက္က အသုံးျပဳခဲ့ေသာ ေအာင္လံ၊ ေကာင္းရွည္ေရအတြက္ႏွင့္ အခုေခတ္ကိုက္ညီေအာင္ အသုံးျပဳႏုိင္ဖို ့အတြက္ မူလအတုိင္းအတာကိုမွီျပီး အခ်ဳိးအစားအလုိက္ ျပဳျပင္ခဲ့ၾကသည္။ မူလအတိုင္းအတာ အခ်ဳိးအစားမွာ အလ်ားကိုးေတာင္ အနံေျခာက္ေတာင္ ၿဖစ္ပါသည္။
    ေအာင္လံ၏ အေရာင္အဆင္းကို မူလေရာင္စုံအတုိင္း အတည္ျပဳခဲ့ၾကပါသည္။ မူလေရာင္စဥ္ အဆင္းမွာ ျဖဴေရာင္ထက္ဝက္နွင့္ အနီေရာင္ထက္ဝက္ျဖစ္သည္။ အေပၚပုိင္းထက္၀က္မွာ အျဖဴေရာင္ျဖစ္ျပီး ေအာက္ပိုင္းထက္ဝက္မွာ အနီေရာင္ျဖစ္ပါသည္။
    အဓိပါၸယ္ဖြင့္ဆုိခ်က္မွာ အေပၚပုိင္းအျဖဴေရာင္သည္ ရခိုင္အမ်ဳိးသားတို ့၏ ျဖဴစင္ေရးစိတ္ဓါတ္ရွိိျခင္း ၊ အမ်ဳိးသီလႏွစ္ဌာနကို ေစာင့္ထိန္းျခင္း ၊ ျဖဴစင္ေျဖာင့္မတ္ေရး စိတ္ရွိိျခင္းနဲ ့့ျဖဴစင္တည္ၾကည္ေစာင့္ထိန္းအပ္ေရး ကိုယ္က်င့္တရားရွိျခင္းမ်ား ျဖစ္သည္။ အနီေရာင္၏ သေဘာမွာ ရဲရင့္တည္ၾကည္ေရး သတၱိႏွင့္ ခိုင္ခ့ံတည္ၾကည္ေရး ဇာတိေသြး ၊ ဇာတိမာန္ ရွိျခင္းမ်ားကို ေဖာ္ေဆာင္ပါသည္။

ရခိုင္ျပည္နယ္တံဆိပ္

ရခိုင္လူမ်ဳိးမ်ား သံုးစဲြခဲ့ေသာ ေဝသာလီေခတ္ ရခိုင္ဒဂၤါး၏ ပန္းဖက္ပံုကိုုိ အေျခခံေဖာ္ျပထားသည္။ ေဝသာလီေခတ္ ရခိုင္းဒဂၤါးကို သတ္မွတ္ေဖာ္ျပရျခင္းမွာ ရခိုင္လူမ်ဳိးမ်ား၏ ေပၚလြင္ထင္ရွားေရး၊ အႏုပညာဓနဥစၥာၾကြယ္ဝျခင္း ႏွင့္ ေရွးပေဝသဏီကပင္ ယဥ္ေက်းမွုထြန္းကားခဲ့ျခင္းကို ရည္ညႊန္းေဖာ္ထုတ္လို၍ ၿဖစ္သည္။ ထိုေဝသာလီေခတ္ ဒဂၤါးက္ို သဇင္ပန္းေခြ ႏွစ္ခက္ျဖင့္ ျခံရံထားပါသည္။

(က)သဇင္ပန္း ေခြႏွစ္ခက္

ရခိုင္ျပည္နယ္တြင္ သဇင္ပန္းေရ ျပည္နယ္၏ အဓိက ျမင့္ျမတ္ျဖဴစင္ေသာ ပန္းမ်ဳိးၿဖစ္ ပါသည္။ ထိုပန္းကို အမွီျပဳ၍ အျမင့္အျမတ္စကားလုံး တိုကိုသံုးစြဲရာမွာ သဇင္ပန္းကို ဥပမာျပဳၿပီး တင္စားသုံးစြဲခဲ့ၾကပါသည္္။ သဇင္ပန္းကို ရခိုင္တို့က (သန္ ့စင္)ပန္းဟု ေခၚၾကပါသည္။ သန့္ရွင္းမႈ၊ ျဖဴစင္မႈ။ သန့္ရွင္းျဖဴစင္ ယံုတင္မက ပြင့္ဖတ္အလယ္မွာ ဝါဝင္းၿပီးေတာ့ ေရႊေရာင္ရွိေသာ ဝတ္ဆံႏွစ္ဆံလည္း ပါရွိသည္ ။ ေမႊးႀကိဳင္ၿပီး ျမင့္ျမတ္ေသာ သစ္ပင္ႀကီးမ်ား၏ အေပၚ၌သာ ေပါက္ေရာက္တတ္သည္။ ျဖဴစင္ေသာ သီလေရာင္ ဝါဝင္းေသာ ဝတ္ဆံအေရာင္မ်ားသည္ ဗုဒၵ၏ သကၤန္းေရာင္ကုိ ေဆာင္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အျမတ္ဆုံးပန္းဟု တင္စားသမုတ္ခဲ့ၾကပါသည္။ ယင္းကိုုိ အစြဲျပဳ၍ ဘုရားေပါင္းခ်ဳပ္၏ သေကၤတ အေခၚအေဝၚ ကဗ်ာတြင္ (သဇင္ပန္းခိုင္ တၿမိဳင္ၿမိဳင္ ၊ ရခိုင္ဘုရားေပါင္း) ဟူ၍ ဖြဲ႕ဆိုခဲ့ၾကသည္။ သဇင္ပန္းတစ္ခက္၏ တစ္ဘက္စီတြင္ ပါရွိေသာ (၈)ပြင္နဲ့ ထိပ္ေပၚကတစ္ပြင့္ ေပါင္းလွ်င္ (၉)ပြင့္ၿဖစ္သည္။ က်န္တဘက္တြင္လည္း (၈)ပြင့္ႏွင့္ ထိပ္ေပၚက တစ္ပြင့္ေပါင္းလွ်င္ (၉)ပြင့္ၿဖစ္သည္။ ထိပ္ေပၚ၌ ရွိေသာ အပြင့္သည္ ႏွစ္ဘက္လုံးႏွင့္ ဆုိင္သည္။ ေဘးဥပါဒ္အႏၱရာယ္ ကင္းရွင္းေစရန္ ကိုးနဝင္းေၾကေသာ လကၡဏာကိုေဖာ္ျပထားပါသည္။ ေဖာ္ျပပါ သဇင္ပန္းခက္ တစ္ခက္စီမွာ အပြင့္ငယ္ လက္ဝဲမွ ( ၈ ) လကၤ်ာမွ ( ၈ ) ပြင့္ဆံရုိးတံကို မွီ၍ ရွိေနၾကပါသည္္။ ထိပ္ေပၚမွ တစ္ပြင့္ႏွင့္ ေပါင္းလုိက္လွ်င္ (၁၇)ပြင့္ျဖစ္္၍ ရခိုင္ျပည္နယ္ (၁၇) ၿမိဳ့နယ္ကို ေဖာ္ေဆာင္ေနပါသည္။

(ခ)ဗိႏၵဳေျပာက္မ်ား

ေဝသာလီဒဂၤါး၏ အျပင္ဘက္စက္ဝိုင္းတြင္ ေဖာ္ျပထားေသာ ဗိႏၵဳေျပာက္မ်ားမွာ ကနကၠဒါန္ထီးဝိုင္း၏ ပံုသ႑ာန္ၿဖစ္သည္။ ေဝသာလီဒဂၤါးမ်ားတြင္ ပါရွိေသာ ဗိႏၵဳမ်ားမွာ အေရအတြက္အားျဖင့္ လံုးေရ(၂၀) ပါရွိသည့္ ဒဂၤါးအမ်ဳိးအစားရွိသကဲ့သို ့ လံုးေရ(၂၀) ပိုမိုပါရွိေသာ ဒဂၤါးမ်ားလည္း ရွိေၾကာင္းေတြ ့ရွိရသည္။ သုိ့ေသာ္လည္း အခုသတ္မွတ္ထားေသာ ရခိုင္ျပည္နယ္တံဆိပ္ပါ ဗိႏၵဳေျပာက္မ်ား၏ အေရအတြက္ လံုးေရ(၂၀)ဟု သတ္မွတ္ထားပါသည္။ ထိုသို့ သတ္မွတ္ရျခင္းမွာ တံဆိပ္အလွအပႏွင့္ ေရွးရခိုင္မင္းမ်ား၏ အဓိက က်င့္ဝတ္မ်ားၿဖစ္ေသာ မင္းက်င့္တရား ဆယ္ပါး ၊ နာယက ဂုဏ္ေျခာက္ပါး ၊ သဂၤဟ တရား ေလးပါး မ်ားကို ေပၚလြင္ေစရန္ ရည္ညႊန္းထားျခင္းၿဖစ္ပါသည္။

(ဂ)သီရိဝစၦ

သီရိဝစၦမွာ သဇင္ပန္းေခြ အလယ္တြင္ ရွိပါသည္။ ၎သည္ ေဝသာလီ စျႏၵားမင္းတို႔၏ ဒဂၤါးတြင္ ခတ္ႏိွပ္သံုးစဲြခဲ့ေသာ ပံုၿဖစ္သည္။ ဤတံဆိပ္ကို ဒဂၤါးတြင္သာ မက ရာဇပလႅင္၊ မုတ္တံကဲမ်ား ၊ ဘုရားတန္ေဆာင္း မုတ္တန္ကဲမ်ား၊ တံခါး မုတ္စီမ်ားတြင္ အျမဲသံုးစဲြခဲ့ၾကသည္။ သီရိဝစၦမွာ က်က္သေရမဂၤလာအျဖာျဖာႏွင့္ ျပည့္စံုသည္ဟု အဓိပၸါယ္ရသည္။ သကၤတ အမ်ားႀကီးပါရွိေသးသည္ ဟု သိရွိရ၏။

(ဃ)ေနႏွင့္ လ ေနနဲ ့လ တို ့မွာ ပထမဆုံး ရခိုင္ဆိုတဲ့ အမည္ကိုုိ ခံယူျခင္းမွ စ၍အုပ္ခ်ဳပ္ ခဲ့ၾကေသာမင္းတိုိ့သည္ ေနလ အမည္ရွိိေရ ဘဲြ ့ထူး ဂုဏ္ထူး အမည္ေတြကို ခံယူခဲ့ၾကပါတယ္ ။ သူရိယမင္းဆက္ ၊ စျႏၵားမင္းဆက္ ဟူ၍ အုပ္ခ်ဳပ္ ခဲ့ ပါတယ္။ ေနနွင့္္လ တို့သည္ ကမၻာ၏တန္ဆာမ်ား ၿဖစ္ၾကသည့္အေလ်ာက္ အေအး နဲ ့အပူ ၊ အလင္း နဲ အေမွာင္ ၊ အက်ဳိး နဲ ့ အျပစ္ ေတြကိုုိ ထင္ရွားေစႏုိင္ေရ သတၱိရွိၾကပါတယ္ ။ ေနမင္း နဲ ့တူေသာအက်င့္ ၊ လမင္း နဲ ့တူေသာအက်င့္ေတြရွိၾကပါတယ္ ။ ယင္းနည္းတူ မင္းႏွင့္္တကြ ျပည္သူမ်ားလည္း သစၥာတရား တည္ၾကရမည္ ။ ယဥ္ေက်းမွုအႏုပညာ ၊စီးပြါးေရး အေျခအေနနဲ ့အမ်ဳိးသားမ်ား လကၡဏာကိုို ေဖာ္ညႊန္းထားပါတယ္ ။ ေနသည္ ကမၻာေျမျပင္ေပၚရွိလူသတၱဝါေတြကိုအလင္းေရာင္ ေပးသည္ ။ လ သည္ေအးျမၾကည္လင္ေရ သာယာမွုေတြကိုေဒသဌာနမေရြး ၊ ပုဂၢိဳလ္မေရြး မွ်တေသာ အလင္းေရာင္ ေတြကိုေပးတတ္ပါသည္ ။ လူသား သတၱဝါ ေတြအေပၚမွာ ေအးျမၾကည္လင္ေသာ သစၥာတရား ရွိတာကိုေဖာ္ညႊန္းထားျခင္း ၿဖစ္သည္။

(င) လက္ဝဲရစ္ခရုသင္းႏွင့္ လက္ယာရစ္ခရုသင္း တိုင္းျပည္ဂို အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ ဘုရင္ ေတြဘိသတ္ခံရာ၌ လက္ဝဲ နန့္ လက္ယာ ခရုသင္း တို့ျဖင့္ သစၥာေရစင္ ျဖန္းရပါသည္ ။ ေရစင္ျဖန္းရာတြင္ တိုင္းသူျပည္သား အေပါင္းတို ့အား သစၥာ ၊ သီလ ၊ သမာဓိ တရား နဲ ့တရားသျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္အုပ္ထိန္းႏုိင္ပါေစ ။ တိုင္းသူျပည္သား တိကလည္း သစၥာ ၊ သီလ ၊ ဓမၼ ရွိၾကပါေစဟူေသာ သရုပ္ကုိေဖာ္ေဆာင္ပါသည္။

(စ)စိန္ေတာင္ စိန္ေတာင္သည္ အလယ္ဗဟိုတည့္တည့္တြင္ မ႑ိဳင္အၿဖစ္ မားမားမတ္မတ္ ေျဖာင့္တန္းစြာ ရပ္တည္ထားပါသည္ ။ ေဖာ္ျပခဲ့ေသာသစၥာ ၊ ဓမၼတရား တို့သည္ မင္းနွင့္တကြ ျပည္ သူတို ့ိအားတည့္တည့္မတ္မတ္ အုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း ၊ ခံယူလိုက္နာျခင္း လကၡဏာကို ေဖာ္ျပထားပါသည္။

(ဆ)စိန္ေတာင္ေအာက္ခံ စိန္ေတာင္ေအာက္ခံမွာ လျခမ္းသ႑ာန္ ၿဖစ္ၿပီး စိန္ေတာင္အား မတိမ္းမေစာင္းေျဖာင့္မတ္တည္ရွိ ႏုိင္ရန္ မယိမ္းမယိုင္ေစျခင္းငွာ ေအာက္ခံျပဳလုပ္ထားျခင္း သေဘာကို သရုပ္ေဆာင္ပါသည္။

(ဇ) ေရြးလံုး (၇)လံုး (ဗႏၵဳ) ရခုိင္တ္ုိ့သည္ ၾကတၱိကာ နကၡတ္နွင့္ ယွဥ္သည့္ လူမ်ဳိးမ်ား ၿဖစ္ၾကသည္။ ၾကတၱိကာ နကၡတ္သည္ စပါးပင္ ၊ ၿမီမ်ား၏ လကၡဏာကိုေဆာင္သည္ ( တခ်ဳိ့က်မ္း၌ ၾကယ္ခုနစ္ေကာင္ ဟုဆိုသည္။) ၾကတၱိကာ နကၡတကိုုိ မွီး၍ ထြန္ယက္ျခင္း ၊ စိုက္ပ်ဳိးျခင္း ၊ ရိတ္သိမ္းျခင္း ေတြကုိျပဳလုပ္ၾကသည္။ ရခိုင္ျပည္နယ္သည္ ၾကတၱိကာ နကၡတ္ နွင့္ေလ်ာ္ညီစြာ စပါး စိုက္ပ်ဳိးေရးကို အဓိကျပဳ၍ သက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္းေဆာင္ရြက္ရေသာ ျပည္နယ္တစ္ခုၿဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ရခိုင္ျပည္နယ္၏ အသက္ေသြးေၾကာ ၿဖစ္ေသာ စီးပြားေရးနွင့္ စိုက္ပ်ဳိးေရးလကၡဏာ သေဘာေဆာင္ထားျခင္း ၿဖစ္သည္။

(စ်)ျခဴပန္း ျခဴပန္းသည္ အျမင့္ျမတ္ဆံုးေသာ ပန္းတစ္မ်ဳိးတြင္ ပါဝင္သည္ ။ ျခဴပန္းမွာ အပင္မွ ပြင့္ေသာ ပန္းမဟုတ္ေပ ျခဴေကာင္ ဟူေသာ သတၱဝါတမ်ဳိး၏ ခႏၶာကိုယ္မွ ေပါက္ေရာက္နိုင္ေသာ အေမးႊအမ်ွင္တို့၏ ပံုသ႑န္တြင္ အေခြေခြ လိပ္လိပ္ ၿဖစ္ေဖာ္ေနျခင္းကို သရုပ္ေဖာ္၍ ပန္းခ်ီ ပန္းပု ဆရာ တို့သည္ ဘုရား ၊ ေစတီ ၊ အေဆာက္အဦး ၊ ပလႅင္ ၊ မုတ္တံကဲမ်ား ၊ ထီးေဆာင္ နန္းေဆာင္ စေသာ အေဆာက္အဦးတို့တြင္ အေျပာက္အၿပိန္းမ်ား ၊ ပန္းခက္ ၊ ပန္းေခြ ၊ ပန္းလိပ္ ၊ ပန္းႏြယ္မ်ား ထုလုပ္ရာတြင္ သရုပ္ေဖာ္၍ ထုလုပ္ခဲ့ၾကပါသည္ ။ ပန္းခက္တို့၏ အလယ္တြင္ျခဴေကာင္မ်ား ထုလုပ္ထားျခင္းေၾကာင္း ျခဴပန္းဟူ၍ ေခၚပါသည္ ။ ျခဴေကာင္တို့သည္ လူအေပါင္းတို ့၏ ပစၥည္းဥစၥာကုိ လည္းေကာင္း ၊ အသီးအႏွံ ေတြကို လည္းေကာင္း လုံးဝဖ်က္ဆီးျခင္း မရွိပါ ။ သူတုိ့၏ သြားရာတြင္ အေမႊးအမ်ွင္မ်ား တစ္ခုနွင့္တစ္ခုထိခုိက္၍ ဆဲြလြဲျမည္သံကဲ့သို့ တျခြင္ျခြင္ျမည္ပါတယ္ ယင္းေၾကာင္း ဆြဲလြဲငယ္မ်ားဂို ျခဴးငယ္ဟု ေခၚပါတယ္ ။ မဂၤလာ ရွိေသာ ၊ တီးသံသာေသာ အသံေတြကိုသရုပ္ေဆာင္ထားပါတယ္ ။ ၎တို့သည္ ကာမ ဆႏၵ တရား၌ တသက္လွ်င္ တႀကိမ္သာ မွီဝဲျခင္း ရွိပါတယ္ ။ သူတပါး အမ်ဳိးအႏြယ္ကိုုိလည္း ဖ်က္ဆီးျခင္း မရွိပါ ။ အျဗဟၼ စရိယာ သိကၡာ ပုဒ္ဂုိ ေစာင့္ထိန္းျခင္း ၊ တိုင္းသူျပည္သား တို့သည္လည္း မုဒိန္း တႏၱ မက်ဴးလြန္ၾက ေစရန္သရုပ္ေဆာင္ထားျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဤသီရိဝစၦ တစ္ခုလံုး၏ သေဘာတရားမွာ သစၥာ ဓမၼ ရွိျခင္း ၊ လယ္ယာစိုက္ပ်ဳိးေရး၌ စပါးသီးႏွံတိုး ပြါးမ်ားေစျခင္း၊ အလင္းနွင့္ အေမွာင္ ၊ အက်ဳိးႏွင့္္ အျပစ္ တရားေတြက္ုဆင္ျခင္ႏုိင္ေစျခင္း ၊ မိမိတိုိ့၏ ရုိးရာ ဓေလ့ထံုးစံ ေတြကိုေစာင့္ထိန္းႏိုင္ျခင္း ၊ ေခတ္နွင့္ေလ်ာ္ညီေအာင္ တစည္းတလံုးတည္း တည္ျမဲႏိုင္ေစျခင္း ၊ ထြန္းသစ္ ေပါမ်ားတုိးတက္ ေစႏိုင္တဲ့ သေကၤတ သေဘာေတြကိုသရုပ္ေဖာ္ေဆာင္ ထားျခင္းၿဖစ္သည္။
ရာသီဥတု

ပင္လယ္ ကမ္းေျခ ေဒသ ျဖစ္၍ သမ မွ်တေသာ ရာသီဥတု ရွိသည္။ မိုးရာသီတြင္ မိုးမ်ားျပီး တစ္ႏွစ္လွ်င္ မိုးေရခ်ိန္ လက္မ ၂၀၀ ေက်ာ္ ရြာသြန္းသည္။
ၿမိဳ႕ေတာ္

ရခိုင္ျပည္နယ္၏ ၿမိဳ႕ေတာ္မွာ စစ္ေတြျဖစ္သည္။
ခရိုင္ရံုးစိုက္ရာၿမိဳ႕မ်ား

    စစ္ေတြျမိဳ႕
    ေက်ာက္ျဖဴၿမိဳ႕
    သံတြဲၿမိဳ႕
    ေမာင္ေတာၿမိဳ႕

ရခိုင္ျပည္နယ္ေျမပံု
အျခား ၿမိဳ႕ရြာမ်ား

    အလယ္သံေက်ာ္
    အမ္းၿမိဳ႕
    လက္
    ဂြၿမိဳ႕
    ကင္းေမာ္
    ေက်ာက္ႀကီးၿမိဳ႕
    ေက်ာက္နီေမာ္
    ေက်ာက္ေတာ္ၿမိဳ႕
    က်ီႏၲလီ
    လမူ
    လံုးသာ
    မဟာမုနိ
    မင္းျပားၿမိဳ႕
    ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕
    မာန္ေအာင္ၿမိဳ႕
    ေျမာင္းေဘြ
    ေျမပံုၿမိဳ႕
    ငပလီ
    ေပါက္ေတာၿမိဳ႕
    ပုဏၰားကၽြန္းၿမိဳ႕
    ဘူးသီးေတာင္ၿမိဳ႕
    ရမ္းၿဗဲၿမိဳ႕
    ရေသ့ေတာင္ၿမိဳ႕
    ဆားျပင္
    စခမ္းေမာ္
    စနဲ
    ဆတ္သြား
    ဆင္ခံုတိုင္
    ေတာင္ၿပိဳ
    သျပဳခ်ိဳင္
    ေတာင္ကုတ္ၿမိဳ႕
    ဇင္ေခ်ာင္း

စိတ္ဝင္စားဖြယ္ေနရာမ်ား

    ရခိုင္ မင္းေနျပည္ေတာ္ေဟာင္း ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕
    ငပလီကမ္းေျခ အပန္းေျဖစခန္း
    ကမ္းသာယာကမ္းေျခ အပန္းေျဖစခန္း
    Sittwe Seaside Resort

စာေပ

ရခိုင္ စာေပသည္ ဓည၀တီေခတ္ (ေအဒီ တစ္ရာစု) ခန္႕ကပင္ စတင္ ထြန္းကားခဲ့ေၾကာင္း၊ အေထာက္အထားေတြ႕ရသည္။ ဓည၀တီ ျမိဳ႕ေဟာင္းအနီးမွ ေတာင္ေပါက္ၾကီးေက်ာက္စာတြင္ အေသာကေခတ္က အသံုးျပဳခဲ့ေသာ ျဗဟၼီအေရးအသားျဖင့္ ေရးထိုးထားသည္ကိုေတြ႕ရသည္။ ထို႕ျပင္ ျဗဟၼီအကၡရာ အေရးသား စာတန္းပါ ဗိုက္ပူဘုရား ေက်ာက္စာသည္လည္း ဓည၀တီေခတ္ ရခိုင္စာေပ ထြန္းကားမႈ၏ သက္ေသ ပင္ ျဖစ္ပါသည္။ ေ၀သာလီေခတ္ (ေအဒီ ေလးရာစုမွ ဆယ္ရာစု) တြင္ ရခိုင္စာေပ ထြန္းကားမႈသည္ က်ယ္ျပန္႕ခဲ့ပါသည္။ ေအဒီ ေျခာက္ရာစု ဂုပၸတ အကၡရာ ျဖင့္ ေရးထိုးထားေသာ ေယဓမၼာ ရခိုင္ေက်ာက္စာမ်ားစြာကို ဤေခတ္တြင္ ေတြ႕ရသည္။ ေ၀သာလီေခတ္၏ အထင္ရွားဆံုး ေက်ာက္စာမွာ ေအဒီ ၇၂၉ တြင္ ေရးထိုးေသာ အာနႏၵစျႏၵမင္း ေက်ာက္စာျဖစ္သည္။ ထိုေက်ာက္စာတြင္ ရခိုင္ မင္းဆက္မ်ားကို ဂါထာ ၆၅ ဂါထာျဖင့္ ေရးထိုးထားသည္။ ထိုသို႕ မင္းစဥ္မင္းဆက္မ်ားကို အစအဆံုးမွတ္တမ္း တင္ထားသည့္ ေက်ာက္စာမ်ိဳးမွာ ျမန္မာျပည္တြင္သာမက အိႏၵိယျပည္တြင္ပါ အေစာဆံုးဟု သိရသည္။ ေ၀သာလီေခတ္တြင္ ေက်ာက္စာမ်ားသာမက ေမာ္ကြန္းလကၤာ၊ သႊ်န္းလိုက္ရတု၊ စသည့္ ရတုကဗ်ာမ်ား ထြန္းကားခဲ့သည္။ အမတ္ၾကီး ေမဓပညာေရးသားသည့္ ေမဓပညာ ေမာ္ကြန္းလကၤာမွာ ေ၀သာလီေခတ္ လက္ရာဟု ထင္ရွားသည္။ ေလးျမိဳ႕ေခတ္ (ေအဒီ ၁၁ ရာစု ၁၅ ရာစု) တြင္ ေက်ာက္စာအေရးအသားမ်ားမ်ားႏွင့္ အတူ ကဗ်ာစာေပမ်ားလည္း ထြန္းကားသည္။ ဗ်ည္း ၃၃ လံုးလကၤာမွာ ေလးျမိဳ႕ေခတ္တြင္ ေပၚထြန္းခဲ့ျခင္းျဖစ္ျပီး၊ ျမန္မာစာေပတြင္ ထင္ရွားသည့္ ေလာကသာရပ်ိဳ႕ကို ရခိုင္သူျမတ္က ေလးျမိဳ႕ေခတ္တြင္ ေရးသားခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။ ေလးျမိဳ႕ေခတ္ ရခိုင္ ေက်ာက္စာမ်ားအနက္ ေလာင္းၾကက္ေတာင္ေမာ္ ေက်ာက္စာႏွင့္ မဟာထီး မီးေက်ာင္းရုပ္ ေက်ာက္စာတို႕မွာ ထင္ရွားသည္။ ေလာင္းၾကက္ေတာင္ေမာင္ ေက်ာက္စာသည္ အလ်ား ေပ ၃၀ ရွိျပီး ျမန္မာျပည္တြင္ အၾကီးဆံုး ေက်ာက္စာ ျဖစ္သည္။ ေျမာက္ဦးေခတ္တြင္ ေရးစပ္သီကုံးခဲ့ေသာ ဘဒူမင္းညိဳ၏ ရခိုင္မင္းသမီးဧခ်င္း၊ နန္းတြင္းမိညိဳ၏ ကိုယ္ရည္ေသြးရတုႏွင့္ စာဆို ဥကၠာပ်ံ၏ ၁၂ လ ရာသီ ရတုတို႕မွာ ထင္ရွားသည္။

ေျမာက္ဦးေခတ္ ရခိုင္စာဆိုေတာ္ ဥကၠာပ်ံ၏-

ေအာက္အာကာဗြီ၊ ၀ါေယာထြီ၍

ရီထက္ကားျမီ၊ ျမီထက္လီႏွင့္

ပထ၀ီဟု၊ ထူထု ႏွစ္သိန္း၊

ေလးေသာင္းကိန္းထက္၊ ရံသိန္းစၾကာ၀ဠာ

ညီစြာ၀န္းလည္၊ ေက်ာက္တိတည္ကား

ဟူသည့္ မိုးဖြဲ႕ရတုသည္ ရခိုင္ဘာသာစကား၊ ရခိုင္သံ၊ ရခိုင္ကာရန္ ျဖင့္ ေရးဖြဲ႕ထားသည့္ ရခိုင္စာေပ ၏ အေကာင္းဆံုး သာဓက ျပယုဂ္ ျဖစ္သည္။
ယဥ္ေက်းမႈ

    မယိမ္တက္
    ရခိုင္သမက္တက္

ရိုးရာဓေလ့

    ရခိုင္႐ိုးရာ က်င္ကိုင္ပြဲ
    ကုန္းၿပိဳင္ေလာင္းၿပိဳင္ပဲြ
    သႀကၤန္လ ရခိုင္ၿပိဳင္ေလာင္းပဲြ
    ပန္းရထားဆြဲပြဲ

ေဒသထြက္ကုန္မ်ား

ရခိုင္ျပည္နယ္သည္ ပင္လယ္ကမ္းေျမွာင္ေဒသ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ေရလုပ္ငန္းမွာ အဓိက အသက္ေမြး ၀မ္းေၾကာင္း လုပ္ငန္းျဖစ္သည္။ ကမ္းနီး ကမ္းေ၀း ငါးဖမ္းလုပ္ငန္းမ်ားမွ ငါး၊ ပုဇြန္မ်ားကို ဖမ္းယူျပီး ျပည္တြင္း၊ ျပည္ပေစ်းကြက္မ်ားတြင္ ေရာင္းခ်သည္။ ေမြးျမဴေရးကန္မ်ားျဖင့္ ငါး၊ ပုဇြန္ ေမြးျမဴေရး လုပ္ငန္းမ်ားကို လုပ္ကုိင္သည္။ ပင္လယ္ေရငန္မွ ေနလွမ္းဆားလုပ္ငန္းကို လည္း တြင္က်ယ္စြာ လုပ္ကိုင္ျပီး အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံမ်ားသို႕ တင္ပို႕သည္။ ငါးပိ၊ ငါးေျခာက္၊ ကြမ္းသီး၊ အုန္းသီး၊ ေဆးရြက္ၾကီး၊ တို႕မွာ ေဒသ ထြက္ကုန္မ်ား ျဖစ္သည္။
တြင္းထြက္မ်ား

ရမ္းျဗဲကၽြန္း ေလးေတာင္ ေရနံေျမမွ ေရနံအနည္းငယ္ ထြက္ရွိသည္။ ရခိုင္ကမ္းလြန္ ပင္လယ္ျပင္တြင္ ေဒ၀ူးကုမၸဏီမွ တူးေဖာ္ေနေသာ ေရႊ သဘာ၀ ဓာတ္ေငြ႕သိုက္သည္ အေရွ႕ေတာင္အာရွတြင္ အၾကီးဆံုး သဘာ၀ဓာတ္ေငြ႕သိုက္ ျဖစ္သည္။

ရခိုင္လူမ်ဳိး
=====
ရခိုင္လူမ်ိဳးတို႔ သည္ ၄င္းတို႕၏ ဇာတိေနရပ္ျဖစ္ေသာ နတ္ျမစ္၀မွ ေမာ္တင္စြန္း (ယခု ဧရာ၀တီတိုင္း) အထိ ရွည္လ်ားသည့္ ရခိုင္ကမ္းေျမာင္ ေဒသ တစ္ေလွ်ာက္တြင္ေနထိုင္ၾကသည္။ ရခိုင္ကမ္းေျမာင္ေဒသ သို႕မဟုတ္ ရခိုင္ျပည္ သည္ ေခတ္အဆက္ဆက္ ရခိုင္ဘုရင္မ်ား အုပ္စိုးရာ သီးျခား လြတ္လပ္သည့္ တိုင္းျပည္ ျဖစ္ခဲ့၏။

ရခိုင္ဘုရင္မ်ား လက္ထက္တြင္ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံ၊ စစ္တေကာင္းေဒသ ႏွင့္ အိႏၵိယႏိုင္ငံ ၾတိပူရ ေဒသတို႕သည္ ရခိုင္ျပည္၏ လက္ေအာက္ခံ ျဖစ္ခဲ့သျဖင့္ ထိုစဥ္ကလကပင္ ရခိုင္လူမ်ိဳးအခ်ိဳ႕သည္ အုပ္ခ်ဳပ္သူ လူတန္းစားအျဖစ္ ဘဂၤလားေဒသႏွင့္ ၾတိပူရေဒသတို႕ တြင္လည္း အစဥ္အဆက္ ေနထိုင္ခဲ့ၾကျပီး ယေန႕ထက္တိုင္ ေနထိုင္ၾကဆဲလည္း ျဖစ္သည္။ ျမန္မာ့လူဦးေရ၏ ေလးရာခိုင္ႏွဳန္းႏွင့္ အထက္သည္ ရခို္င္လူမ်ိဳးတို႔ျဖစ္သည္။

ေနာက္ခံ သမိုင္းေၾကာင္းႏွင္႔ ေပၚေပါက္လာပံု

ရခို္င္ဆိုေသာ စကားသည္ ပါဠိ စကားမွ ဆင္းသက္လာသည္။ ရကၡိတ (အမ်ိဳးကို ေစာင့္ေရွာက္သူ) ဟု အဓိပၸါယ္ရသည္။

ပ်ဴ ႏွင့္အႏြယ္တူ ကမ္းယံ လူမ်ိဳးမ်ား ျမန္မာႏိုင္ငံဧရာ၀တီျမစ္၀ွမ္း ေဒသဘက္ သို့၀င္ေရာက္သည့္ အခ်ိန္ကာလ ေလာက္မွာပင္ အေနာက္တိဗက္အႏြယ္၀င္ အျခား လူမ်ိဳးစုမ်ားသည္လည္း ရခိုင္ကမ္းရိုးတန္း ေဒသမ်ားသို႔ ့အိႏၵိယႏိုင္ငံ အေရွ႔ပိုင္းေဒသ မ်ားဘက္မွ ၀င္ေရာက္လာၾကသည္။ ရခိုင္ကမ္းရိုးတန္းေဒသႏွင့္ သက္ဆိုင္သည့္ သမိုင္းမ်ားကို ေလ့လာသည့္ အခ ါ ေရွးအက်ဆံုး မင္းဆက္မ်ားႏွင့္ တိုင္းျပည္ နယ္ပယ္မ်ားသည္ စစ္ေတြပတ္၀န္းက်င္ ေဒသတ၀ိုက္ေလာက္တြင္ အေျခခံသည္ကို အမ်ားဆံုးေတြ႔ရွိရသည္။

ရခိုင္ကမ္းရိုးတန္းေတာင္ပိုင္း ေဒသမ်ား သို႔၀င္ေရာက္ ေျခခ်သည့္ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းမ်ားမွာ ပ်ဴႏွင့္ အႏြယ္တူကမ္းယံ လူူမ်ိဳးမ်ား သည္ ဧရာ၀တီျမစ္၀ွမ္း အရပ္ေဒသမ်ားမွတဆင့္ ၀င္ေရာက္ လာဖြယ္ရာရွိသည္။ ရခိုင္ရာဇ၀င္ေဟာင္းမ်ား၌ ေရးသား ေဖၚျပထားသည္မွာ ဗုဒၶပြင့္ေတာ္ မမူမွီ လြန္ခဲ့သည့္ႏွစ္ ေပါင္း ၅၀၀၀ ေက်ာ္ေလာက္မွ စ၍ဓည၀တီ ကို တည္ေထာင္သည့္ မာရယု မင္းဆက္ ၅၄ ဆက္မ်ွ စိုးစံခဲ့ေၾကာင္း ဒုတိယအႀကိမ္ ဓည၀တီကိုတည္ေထာင္သည့္ကံရာဇာႀကီး မင္းဆက္ ၂၉ ဆက္ေျမာက္ စႏၵသူရိယမင္းသည္ ဗုဒၶႏွင့္ ေခတ္ၿပိဳင္ျဖစ္ၿပီး မဟာမုနိရုပ္ပြားေတာ္ကို သြန္းလုပ္ခဲ့ေၾကာင္း ေရးသား ေဖၚျပၾကသည္။

ရခိုင္ကမ္း ရိုးတန္းေဒသတ၀ိုက္တြင္ ေတြ႔ရွိရသည့္ သမိုင္း၀င္ေထာက္အထားမ်ားအရ ပုဂံျပည္ မတိုင္မွီ ရာစု ႏွစ္မ်ားစြာကပင္ တိုင္းျပည္ မင္းဆက္မ်ား ထူေထာင္ၿပီးစီးေၾကာင္း ေတြ႔ရွိရသည္။ အထူးသျဖင့္ ဓည၀တီ၊ ေ၀သာလီႏွင့္ ေလာင္းၾကက္ ျပည္မ်ားသည္ သူ႔ေခတ္ႏွင့္ သူ႔အခါ ထင္ရွားႀကီးက်ယ္ သည္႔ တိုင္းျပည္ မ်ားျဖစ္ခဲ့ၾကသည္။ ေျမာက္ဦးေခတ္ ေရာက္ေသာအခါ ရခိုင္ဘုရင္မ်ားသည္ ရခိုင္ကမ္းရိုးတန္းေဒသတ ခုလံုးကိုစည္းလံုး သိမ္းသြင္းႏိုင္ခဲ့ရံုမွ်မက၊ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံ၊ စစ္တေကာင္းေဒႏွင့္ အိႏၵိယႏိုင္ငံ ၾတိပူရ ေဒသမ်ားကိုပါ ႏွစ္ေပါင္း ရာႏွင့္ခ်ီ၍ သိမ္းပိုက္ထားႏိုင္ခဲ့ၾကသည္။ ျမန္မာတႏိုင္ငံလံုး ကို စတင္စည္းရံုးခဲ့သည့္ ပုဂံမင္းဆက္ဘုရင္မ်ားသည္လည္းေကာင္း၊ ဒုတိယ ျမန္မာႏိုင္ငံကို ထူေထာင္သည့္ ဘုရင့္ေနာင္သည္လည္းေကာင္း၊ တတိယျမန္မာႏိုင္ငံကို စည္းလံုးတည္ေထာင္သည့္ အေလာင္းဘုရားသည္ လည္းေကာင္း ရခိုင္ျပည္ကို ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ နယ္ပယ္ တစ္ခု အျဖစ္သို႕ မသိမ္းသြင္းႏိုင္ခဲ့ၾကေခ်။ ီရခိုင္သည္ ၁၈၇၄ ေရာက္မွသာ ဘိုးေတာ္ဗဒံုမင္းလက္ေအာက္သို႕ က်ေရာက္ခဲ့ျပီး၊ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ပါ၀င္လာခဲ့သည္။

ဘာသာေရး

ရခိုင္မ်ားသည္ ဗုဒၶဘာသာကိုးကြယ္သူမ်ားျဖစ္ၾကသည္။ ေရွးအစဥ္အဆက္ကတည္းက ဘာသာေရးကို ႐ိုေသကိုင္း႐ႈိင္း ၾကသည္။
ရိုးရာယဥ္ေက်းမႈႏွင္႔ ဓေလ႔ထံုးစံ

ရခိုင္လူမ်ိဳးတို႔ သည္ ရခိုင္ဘာသာစကားႏွင့္ ျမန္မာဘာသာစကားကို အမ်ားဆံုး အသံုးျပဳၾကသည္။ ရခိုင္ဘာသာစကားႏွင့္ ျမန္မာ ဘာသာစကားသည္ အေတာ္မ်ားမ်ားတူျပီး ရ-သံ /r/ ႏွင့္ ယ-သံ /j/ ထြက္ကြာသည္။ ရခိုင္စာေပ အေရးအသားႏွင့္ ျမန္မာစာေပး အေရး အသားသည္ ဆင္တူသည္။ ရခိုင္လူမ်ိဳးတို႔သည္ မ်ားေသာအားျဖင့္ ေထရဝါဒ ဗုဒၶဘာသာ ကို ကိုးကြယ္ၾကသည္။ သူတို႔သည္ အေရွ႕ေတာင္အာရွ၏ ပထမဦးဆံုးေသာ ေထရဝါဒ ဗုဒၶဘာသာ ကိုးကြယ္သူမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ ရခိုင္ယဥ္ေက်းမႈသည္ ေထရဝါဒ ဗုဒၶဘာသာ အေျခခံထား၍ေပၚေပါက္လာခဲ့သည္။ ရခိုင္လူမ်ိဳးတို႔၏ စာေပ၊ ဂီတ ႏွင့္ အႏုသုခုမပညာရပ္တို႔သည္ ဘာသာေရးကို အေျခခံျပီး တိုးတက္လာခဲ့သည္။ ရခိုင္လူမ်ိဳးတို႔၏ က်င္ အားကစားႏွင့္ ရခိုင္ဆီမီးခြက္အကတို႔သည္ထင္ရွားသည္။
ဝတ္စားဆင္ယင္မႈ

ရခိုင္လူမ်ဳိးမ်ားသည္ ျမန္မာနို္င္ငံ အေနာက္ေျမာက္ပို္င္းတြင္ ေနထိုင္ၿပီး ယဥ္ေက်းမႈႏွင့္ ကိုးကြယ္ယံုၾကည္ မႈတြင္ အစဥ္အလာ ႀကိီးမားသည္။ ရခိုင္အမ်ဳိးသားမ်ားသည္ ပု၀ါစကို နဖူးတြင္ စည္းေႏွာင္ထားၿပီး ရင္ဖံုး တိုက္ပံုကိုရုိးရာပုဆိုးႏွင့္တြဲဖက္၀တ္ဆင္ၾကသည္။အမ်ဳိးသမီးမ်ားသည္ဇာပု၀ါကိုရင္စလြယ္သိုင္းၿပီးေကာ္ လာမဲ့ ရင္ေစ့လက္ရွည္အကႌ်ကို ရိုးရာလံုခ်ည္ႏွင့္ တြဲဖက္၀တ္ဆင္သည္။ ၁၅ မွ ၁၈ ရာစု ရခိုင္မင္းဆက္မ်ား၏ ဗိသုကာ လက္ရာမ်ားႏွင့္ ဗုဒၶဘာသာႏွင့္ သက္ဆိုင္ေသာ အေဆာက္အဦးမ်ားကို ေျမာက္ဦးၿမ္ိဳ႔တြင္ေလ့လာ နိုင္သည္။
စာေပ သမိုင္းေၾကာင္း

ရခိုင္ စာေပသည္ ဓည၀တီေခတ္ (ေအဒီ တစ္ရာစု) ခန္႕ကပင္ စတင္ ထြန္းကားခဲ့ေၾကာင္း၊ အေထာက္အထားေတြ႕ရသည္။ ဓည၀တီ ျမိဳ႕ေဟာင္းအနီးမွ ေတာင္ေပါက္ၾကီးေက်ာက္စာတြင္ အေသာကေခတ္က အသံုးျပဳခဲ့ေသာ ျဗဟၼီအေရးအသားျဖင့္ ေရးထိုးထားသည္ကိုေတြ႕ရသည္။ ထို႕ျပင္ ျဗဟၼီအကၡရာ အေရးသား စာတန္းပါ ဗိုက္ပူဘုရား ေက်ာက္စာသည္လည္း ဓည၀တီေခတ္ ရခိုင္စာေပ ထြန္းကားမႈ၏ သက္ေသ ပင္ ျဖစ္ပါသည္။ ေ၀သာလီေခတ္ (ေအဒီ ေလးရာစုမွ ဆယ္ရာစု) တြင္ ရခိုင္စာေပ ထြန္းကားမႈသည္ က်ယ္ျပန္႕ခဲ့ပါသည္။ ေအဒီ ေျခာက္ရာစု ဂုပၸတ အကၡရာ ျဖင့္ ေရးထိုးထားေသာ ေယဓမၼာ ရခိုင္ေက်ာက္စာမ်ားစြာကို ဤေခတ္တြင္ ေတြ႕ရသည္။ ေ၀သာလီေခတ္၏ အထင္ရွားဆံုး ေက်ာက္စာမွာ ေအဒီ ၇၂၉ တြင္ ေရးထိုးေသာ အာနႏၵစျႏၵမင္း ေက်ာက္စာျဖစ္သည္။

ထိုေက်ာက္စာတြင္ ရခိုင္ မင္းဆက္မ်ားကို ဂါထာ ၆၅ ဂါထာျဖင့္ ေရးထိုးထားသည္။ ထိုသို႕ မင္းစဥ္မင္းဆက္မ်ားကို အစအဆံုးမွတ္တမ္း တင္ထားသည့္ ေက်ာက္စာမ်ိဳးမွာ ျမန္မာျပည္တြင္သာမက အိႏၵိယျပည္တြင္ပါ အေစာဆံုးဟု သိရသည္။ ေ၀သာလီေခတ္တြင္ ေက်ာက္စာမ်ားသာမက ေမာ္ကြန္းလကၤာ၊ သႊ်န္းလိုက္ရတု၊ စသည့္ ရတုကဗ်ာမ်ား ထြန္းကားခဲ့သည္။ အမတ္ၾကီး ေမဓပညာေရးသားသည့္ ေမဓပညာ ေမာ္ကြန္းလကၤာမွာ ေ၀သာလီေခတ္ လက္ရာဟု ထင္ရွားသည္။

ေလးျမိဳ႕ေခတ္ (ေအဒီ ၁၁ ရာစု ၁၅ ရာစု) တြင္ ေက်ာက္စာအေရးအသားမ်ားမ်ားႏွင့္ အတူ ကဗ်ာစာေပမ်ားလည္း ထြန္းကားသည္။ ဗ်ည္း ၃၃ လံုးလကၤာမွာ ေလးျမိဳ႕ေခတ္တြင္ ေပၚထြန္းခဲ့ျခင္းျဖစ္ျပီး၊ ျမန္မာစာေပတြင္ ထင္ရွားသည့္ ေလာကသာရပ်ိဳ႕ကို ရခိုင္သူျမတ္က ေလးျမိဳ႕ေခတ္တြင္ ေရးသားခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။ ေလးျမိဳ႕ေခတ္ ရခိုင္ ေက်ာက္စာမ်ားအနက္ ထင္ရွားေသာ ေက်ာက္စာမ်ားမွာ ေလာင္းၾကက္ေတာင္ေမာ္ ေက်ာက္စာႏွင့္ မဟာထီး မီးေက်ာင္းရုပ္ ေက်ာက္စာတို႕ ျဖစ္သည္။ ေလာင္းၾကက္ေတာင္ေမာ္ ေက်ာက္စာသည္ အလ်ား ေပ ၃၀ ရွိျပီး ျမန္မာျပည္တြင္ အၾကီးဆံုး ေက်ာက္စာ ျဖစ္သည္။ ေျမာက္ဦးေခတ္တြင္ ေရးစပ္သီကုံးခဲ့ေသာ ဘဒူမင္းညိဳ၏ ရခိုင္မင္းသမီးဧခ်င္း၊ နန္းတြင္းမိညိဳ၏ ကိုယ္ရည္ေသြးရတုႏွင့္ စာဆို ဥကၠာပ်ံ၏ ၁၂ လ ရာသီ ရတုတို႕မွာ ေက်ာ္ၾကားသည္။

ေျမာက္ဦးေခတ္ ရခိုင္စာဆိုေတာ္ ဥကၠာပ်ံ၏-

ေအာက္အာကာဗြီ၊ ၀ါေယာထြီ၍

ရီထက္ကားျမီ၊ ျမီထက္လီႏွင့္

ပထ၀ီဟု၊ ထူထု ႏွစ္သိန္း၊

ေလးေသာင္းကိန္းထက္၊ ရံသိန္းစၾကာ၀ဠာ

ညီစြာ၀န္းလည္၊ ေက်ာက္တိတည္ကား

ဟူသည့္ မိုးဖြဲ႕ရတုသည္ ရခိုင္ဘာသာစကား၊ ရခိုင္သံ၊ ရခိုင္ကာရန္ တို႕ျဖင့္ ေရးဖြဲ႕ထားသည့္ ရခိုင္စာေပ ၏ အေကာင္းဆံုး သာဓက ျပယုဂ္ ျဖစ္သည္။
ရခိုင္ေခတ္မ်ား

    ၀ါသုေဒ၀ညီေနာင္တက်ိပ္တို႕တည္ေထာင္ေသာ ဒြါရာ၀တီေခတ္

    ပထမ ေဝသာလီေခတ္ သကၠရာဇ္ ၅၃၁၆ မွ ၃၃၂၅ BCE အထိ၊

    ပထမ ဓညဝတီေခတ္ သကၠရာဇ္ ၃၃၂၅ မွ ၁၅၀၇ BCE အထိ၊

    ဒုတိယ ဓညဝတီေခတ္ သကၠရာဇ္ ၁၅၀၇ မွ ၅၈၀ BCE အထိ၊

    တတိယ ဓညဝတီေခတ္ သကၠရာဇ္ ၅၈၀ BCE မွ ၃၂၇ ADE အထိ၊

    ဒုတိယ ေဝသာလီေခတ္ သကၠရာဇ္ ၃၂၇ မွ ၈၁၈ ADE အထိ၊

    ေလးၿမိဳ႕ေခတ္ သကၠရာဇ္ ၈၁၈ မွ ၁၄၃၀ ADE အထိ၊

    ေျမာက္ဦးေခတ္ သကၠရာဇ္ ၁၄၃၀ မွ ၁၇၈၄ ADE အထိ၊

ရခိုင္ျပည္နယ္႐ွိၿမိဳ႕မ်ား

ျပည္နယ္ၿမ္ိဳ႔ေတာ္ စစ္ေတြ

အက်ယ္အ၀န္း ၁၄၂၀၀ စတုရန္းမိုင္ခန္႔

လူဦးေရ ၃.၈၃၆ သန္းခန္႔ (၂၀၁၀ ျပည့္ႏွစ္ စာရင္း)

ခရိုင္ ၅ ခရိုင္

ၿမ္ိဳ႔နယ္ ၁၇ ၿမိဳ႔နယ္

ေက်ာက္ေတာ္ၿမိဳ႕

ေက်ာက္ျဖဴၿမိဳ႕

ဂြၿမိဳ႕

စစ္ေတြၿမိဳ႕

ေတာင္ကုတ္ၿမိဳ႕

ပုဏၰားကၽြန္းၿမိဳ႕

ေပါက္ေတာၿမိဳ႕

ဘူးသီးေတာင္ၿမိဳ႕

မာန္ေအာင္ၿမိဳ႕

ေမာင္ေတာၿမိဳ႕

မင္းျပားၿမိဳ႕

ေျမပံုၿမိဳ႕

ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕

ရေသ႕ေတာင္ၿမိဳ႕

ရမ္းၿဗဲၿမိဳ႕

သံတြဲၿမိဳ႕

အမ္းၿမိဳ႕
ရခိုင္ျပည္နယ္ရွိ တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ား

၁၉၈၂ ျမန္မာႏိုင္ငံသား အက္ဥပေဒအရ၊ တရား၀င္ အသိအမွတ္ျပဳထားေသာ၊ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ တိုင္းရင္းသား (၁၃၅) မ်ိဳးတြင္ ပါ၀င္သည့္ ရခိုင္ျပည္နယ္မွ လူမ်ိဳး ႏွင့္ မ်ိဳးႏြယ္စု (၇) မ်ိဳးမွာ ေအာက္ပါ အတိုင္း ျဖစ္သည္။

    ရခုိင္လူမ်ိဳး
    ကမန္ မ်ိဳးႏြယ္စု
    ခမြီး မ်ိဳးႏြယ္စု
    ဒိုင္းနက္ မ်ိဳးႏြယ္စု
    မရမာႀကီး မ်ိဳးႏြယ္စု
    ၿမိဳ မ်ိဳးႏြယ္စု
    သက္ မ်ိဳးႏြယ္စု

ကိုးကား

ရခိုင္ရာဇ၀င္ ။ ေအာင္သာဦး

စႏၵမာလာလကၤာရ။ ရခိုင္ရာဇ၀င္သစ္ ရခိုင္သမိုင္း ၊ ၁၅ ၊ ၁၈ ရာစု

အေရွ႕ေတာင္အာရွရာဇ၀င္၊ ေဟာ-၁၉၅၅

ၿမန္မာရာဇ၀င္ (ဟာေဗး ၁၉၂၅)

မိတ္ဆိနာ-ေခတ္ဦး ဖုနန္-ဖန္-ပ်ဴ ႏွင့္ ရခိုင္ ယိုးဒယားသင္း ဂ်ာနယ္။

ပန္​းသဇင္

​"ပန္​းသဇင္​"
====××====

အယင္​​ေခတ္​
အယင္​​အခါက
​​ေဟဝံၿမိဳင္​တန္​း
ပင္​ယံနန္​းမာ
ဂုဏ္​​ေရာင္​႐ွိန္​​ေတာက္​
ျဖဴ ​​ေဖြး​ေပါက္​လို႔
ခန္​႔ညားတင္​့တယ္​
ေတာ္​ဝင္​​ခ​ေရ ပန္​းသဇင္​​ ။

အဂု​ေခတ္​
အဂုအခ်ိန္​ခါကား
တပါးသူ႔အိမ္​
အိမ္​ရိပ္​မွိီလို႔
နိန္​​ေရာင္​တျခမ္​း
လီတျဖန္​းနန္​႔
ဂုဏ္​​ေရာင္​မထြန္​း
မလန္​းဆန္​း​ႏိုင္​
ညႇိဳးႏြမ္​း​နီ​ေရ ပန္​းသဇင္​ ။

​ေအာ္​....ပန္​းသဇင္​​
ကိုယ္​့မ်ိဳးကိုယ္​့ႏြယ္​
​ေတာၿမိဳင္​ေျမက
ပန္​း​ေပါင္​း​ေထာင္​း​ေသာင္​း
ပန္​းအ​ေပါင္​း႐ို႔
တမ္​းတတလီ
​ေမွ်ာ္​လင့္နီ​ေရ
​​ေဟဝံၿမိဳင္​တန္​း
ပင္​ယံနန္​းကို
ျပန္​လတ္​ပါ​ေလာ ပန္​းသဇင္​ ။

​ေအာ္​.....ပန္​းသဇင္​
ၿမိဳ႕ ႀကီးကို​ေရာက္​
ဂုဏ္​႐ွိန္​​ေတာက္​ဖို႔
မ်ားလူတကာ
ခ်ီးမြန္​း​ပါလဲ့
သင္​ဧ့ဂုဏ္​​ေရာင္​
မ​ေတာက္​​ေျပာင္​ပါ
​ေမြးရပ္​ဌာနယ္​
​​ေဟဝံ​ေျမကို
မမွီပါႏွမ္​း ပန္​းသဇင္​ ။

ခိုင္​ၾကယ္​လင္​း(ထြန္​းလင္​းႏိုင္​)

ပီးဆပ္​ျခင္​း

ပီးဆပ္​ျခင္​း

====××====​​​

​ေကသာ​​ေခါင္း​မာ လွပတင္​့တယ္​​စီဖို႔
ပန္​းမ်ား႐ို႔​စြာ ​မြီးရပ္​​ဌာနီ,ဥယာဥ္​ျမီနန္​႔
မိခင္​အပင္​ကိုစြန္​႔ခြာကာ
ေကသာ​ေခါင္း​မာ ပန္​ဆင္​ခံ,ပီးဆပ္​ပါဧ့ ။

ကိုယ္​့မ်ိဳးကိုယ္​့ႏြယ္ ​လြတ္​​ေျမာက္​​​​​ေပဖို႔
အကြၽန္​႐ို႔သည္​ မြီးရပ္​​ဌာနီ ကိုယ္​့ရပ္​ၿမီနန္​႔
မိသားစုကို စြန္​႔ခြာကာ
ေတာ္​လွန္​​ေရးနယ္​ၿမီ စစ္​ၿမီျပင္​မာ
အသက္​ခႏၶာပီးဆပ္​ပါဧ့ ။

ခိုင္​ၾကယ္​လင္​း(ထြန္​းလင္​းႏိုင္​)

ရကၡဝံသ အာရကၡ

ရကၡဝံသ အာရကၡ

====××××====

ရကၡဝံသ ၊ မည္​နာမ
အမ်ိဳးသီလ ၊ ႏွစ္​ဌာနႏွင္​့
​ျပည္​့ဝမွန္​တိုင္​ ၊ ၾကံတိုင္​း​ေအာင္​သည္​
ရကၡပူရ ၊ ျပည္​ဓညတည္​း။

အာရကၡသီြး ၊ ​ေျပာင္​​ေျပာင္​စီး
ရန္​သူခပင္​း ၊  သန္​႔စင္​႐ွင္​းဖို႔
အ႐ႈံးမခံ ၊ ႐ုန္​းၾကံတိုက္​ခိုက္​
ရခိုင္​ဗီဇ ၊ ရကၡိတ။

ငါ႐ို႔တိုင္​းျပည္​ ၊ ငါ႐ို႔​ေျမမာ
အၾကံယုတ္​ပြား ၊ ပ်ဴ​ေအာက္​သား
ၾကမ္​းၾကမ္​းၾကဳတ္​ၾကဳတ္​ ၊ ဗခြီးယုတ္ကို
အႂကြင္​းမလတ္​ ၊ ႏွင္​ထုတ္​ကတ္​​ေလာ။

ထြန္​းလင္​းႏိုင္​(အဝီး​ေရာက္​ ဓညၿမီသား)

စိုင္းျဒား မွာတမ္း

စိုင္းျဒား မွာတမ္း

====××××====

အို.....

ရကၡျပည္သူ ၊ ခ်စ္ဆီြလူရို ့

အပူမျပတ္ ၊ ေသာကကပ္၍

ပံုထပ္ဥစၥာ ၊ သယံျဖာလ်ွက္

ျပည္ရြာကိုပစ္ ၊ ဌါနီသစ္ကို

မႏွစ္ကထက္ ၊ ေဒႏွစ္ထြက္လို ့  ။

အိမ္ႀကီးသခင္ ၊ ျပည္ႀကီးသ်ွင္ရို ့

သဇင္ညိဳးႏြမ္း ၊ ရင္မာလြမ္း၍

ေမာ္ကြန္းေရာင္ျခည္ ၊ မီြးရပ္ျပည္က

ေအာင္စည္သံလြင့္ ၊ ေစာင့္နီယင့္ေယ ။

အို....

သာကီႏြယ္ဖြား ၊ ရခိုင္သားရို ့

မ်ိ ဳ းျခားျပည္မာ ၊ ဝမ္းစာရွာဖို ့

သြယ္ကာစီတန္း ၊ မ်က္ရည္ရြမ္း၍

ရြာလမ္းထိပ္အို ၊ ႀကည့္လို ့ငိုခါ

လြမ္းပိုယင္းခြဲ ၊ အေပ်ာ္မြဲလို ့

ခိုတြဲဘဝင္ ၊ ငါေလ့ျမင္ယင့္  ။

နိစားအလွ ၊ ဝမ္းမဝ၍

ရကၡလူရြယ္ ၊ ပ်ိ ဳ ႏုနယ္ရို ့

တင့္တယ္ၿမံဳ သိုက္ ၊ ပယ္စရိုက္ကို

အႀကိဳ က္ေဆာင္ကာ ၊ မလိုက္ပါႏွင့္

နန္းရာလြမ္းျခင္း ၊ ေမ်ာ္တမ္းယင္းနန္ ့

အားတင္းမူပို ၊ ေစာင့္လို ့ႀကိဳ ဖို ့ ။

အို.....

မ်ိ ဳ းဆီြအသ်ွင္ ၊ ၿပည္သခင္ရို ့

အဆင္ေျပလီ ၊ ေအာင္ပါစီေႀကာင္း

မ်ိ ဳ းဆီြမိဖ ၊ေပါင္းသင္းလွႏွင့္

ရိုးမပင္လယ္ ၊ခ်စ္ခင္တြယ္၍

အႏြယ္မျခား ၊ ငါ..စိုင္းျဒားလည္း

မ်ားပါးဆုၿခီြ ၊ ေတာင္းဆုဝီယင့္ ။

သတိမပ်က္ ၊ ေမ်ာ္ေတာ္ဆက္၍

အာရကၡၿမီ ၊ လြမ္းငီြ ့ဝီလ်ွက္

သာကီအမ်ိ ဳ း ၊ ၿပန္လာႏိုးနန္ ့

အားႀကိဳ းေမ်ာ္လင့္ ၊ ေစာင့္နီယင့္ဟု

ထပ္ဆင့္အမွာ ၊ ေျပာခ်င္ပါယင့္

ျပန္လာပါကတ္ ၊ ျပန္လာလတ္နန္း ။

                    လင္းအိမ္(က်ိန္းရိပ္)

​ေျမာက္​ဦးၿမိဳ႕​ေရႊနန္​း​ေတာ္​ သမိုင္​းအက်ဥ္​း

​ေျမာက္​ဦးၿမိဳ႕​ေရႊနန္​း​ေတာ္​ သမိုင္​းအက်ဥ္​း


ဓမၼရာဇ္ရာဇာမင္းလြန္လွ်င္ ထိုမင္း၏ တူမေတာ္လင္ျဖစ္ေသာ လက္၀ဲျမန္သတိုးေအာင္ကို ျပည္သူအေပါင္းႏွင့္ မွဴးမတ္တို႔ ညီညြတ္ကာ နန္းအပ္ၾကေလသည္။ မိဖုရားေစာမယ္ပံုႏွင့္ ဘိသိက္ခံ၍ (၁၇၈၂) ခု (၁၄၄၄ ခု၊ တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ေက်ာ္ ၁၄ ရက္)တြင္ ေ႐ႊနန္းတက္၏။ မဟာသမၼတဘြဲ႔ကို ခံယူ၍ တံဆိပ္ကို မဟာ သမၼတ မင္းတရားဟု ခတ္ႏွိပ္သည္။

လက္၀ဲျမန္ကုလားျဖဴ၊ လက္ယာျမန္ေမာင္ေထြးႏွင့္ မွဴးမတ္တို႔အား အေဆာင္အေယာင္ ထီးစလြယ္ သင္း က်ပ္တို႔ကို ေပးသနား၏။ ငါးဇင္႐ိုင္းေခ်ာင္းတြင္ ငသံေတြသည္ ေသာင္းက်န္းလာျပန္၍ မဟာသမၼတရာဇာ ခ်ီတက္ေလလွ်င္ ထြက္းေျပးရေလသည္။ ေနာက္တြင္ သစၥာ၀င္ခံလာ၍ ငသံေတြအား ကုလားတန္စား ေပး အပ္၏။ တစ္ဖန္ ကုလားတန္မွရေသာ ဘ႑ာတို႔ကို သိမ္းယူၿပီး ဘုရင္အား ေထာင္ထား၏။ ဓါးပိုင္ႀကီး ငသံေတြဟု နာမည္ႀကီးေလသည္။

ဓမၼရဇ္ရာဇာ၏သားေတာ္ လက္၀ဲျမန္ကုလားျဖဴသည္ သမၼတရာဇာမင္းတရားကို မခစားလိုေသာေၾကာင့္ ၿမိဳ႔ေတာ္မွထြက္သြားၿပီး ပိန္းနဲေခ်ာင္းမွ ပုန္ကန္ေနေသာ ေကာင္းညြန္႔ရန္တိုင္၊ ထြန္းေပၚေ၀တို႔ႏွင့္ သြားေပါင္း ကာ ရဲမက္ဗိုလ္ပါႏွင့္ခ်ီလာၿပီး တပ္ေမာ္အရပ္တြင္ ေလွတည္၍ေန၏။ သမၼတရာဇာမင္းႀကီး ခ်ီတက္၍ တိုက္ေလေသာ္ ပ်က္စီး၍ ေျပးၾကေလ၏။ လက္၀ဲျမန္ကုလားျဖဴ ေျပာင္းသီးမွန္၍ ေသေလ၏။

ရမ္းၿဗဲေက်ာက္ေခ်ာင္းသား ဗိုလ္မင္းသားေရ၀တ္ေက်ာ္ေထြးသည္ တႏၱစစ္ေအာင္ဘြဲ႔ခံကာ တန္းလႊဲၿမိဳ႔ေတာ္ တြင္ မင္းျပဳ၍ေန၏။ ေက်ာ္ေထြးသည္ ဓမၼရဇ္ရာဇာမင္း၏ ေယာက္ဖ ဆင္ကဲႀကီးေခ်းစု၊ ရမ္းၿဗဲအုပ္ေအာင္လွ တို႔၏ တပ္ကိုတိုက္ရာ ဆင္ကဲႀကီးႏွင့္ ေအာင္လွတို႔ လက္နက္မွန္၍ ေသသည္။ ေက်ာ္ေထြးသည္ ဇင္ေခ်ာင္း ထိေအာင္ သြားတိုက္လွ်င္ ဓမၼရဇ္မင္း၏သားေတာ္ သက္စံေ႐ႊ ထြက္ေျပးရသည္။ ေက်ာ္ေထြးသည္ သက္စံေ႐ႊ၏ နန္းကို မီးတိုက္ၿပီး တန္းလႊဲသို႔ျပန္ခ့ဲသည္။ ေတာင္မင္းေက်ာ္ေထြးသည္ ထမ္းစင္မစီး၊ နာရီ စည္ေမာင္းမတီး၊ ဒဂၤါးမခတ္ႏွိပ္။ သို႔ေသာ္ က်န္အျခင္းအရာမ်ားတြင္ကား သမၼတရာဇာမင္းက့ဲသို႔ ျပဳမူ၏။ မင္းႀကီးသည္ ေယာက္ဖေတာ္ ဓါးပိုင္ႀကီးေက်ာ္ပံုအား ေစလႊတ္၍ ေက်ာ္ေထြးအားတိုက္သည္။ ေတာင္ မင္းေက်ာ္ေထြးသည္ အေ၀းသစၥာေတာ္ခံ၍ လက္ေဆာင္ဘ႑ာ ဆက္သလိုက္၏။

ထိုကာလ၌ အမရပူရၿမိဳ႔ကို တည္ေထာင္အုပ္စိုးေနေသာ ဘိုးေတာ္မင္းတရားသည္ ေျမာက္ဦး အေျခအေန ကို ေလ့လာစံုစမ္းရန္ ဗိုလ္ငခိုင္လွႏွင့္ ဗိုလ္ငခ်င္းခိုင္တုိ႔ကို ေစလႊတ္လိုက္၏။ သူတို႔သည္ ကုန္သည္ ဟန္ေဆာင္ကာ ေတာင္မင္းေက်ာ္ေထြးအား မိတ္ေဆြဖြဲ႔ၿပီး ယူခ့ဲေသာျမင္းကို ဆက္သ၏။ ငခိုင္လွႏွင့္ ငခ်င္းခိုင္တို႔သည္ ရမ္းၿဗဲကၽြန္းသို႔လာ၍ ျပည္႐ြာျခင္းရာကို စံုစမ္းၾကေလ၏။ ေနာက္တစ္ႀကိမ္တြင္ အမရပူရမင္းသည္ ႐ွင္ေယာင္ႏွစ္ဦးကို ထပ္လႊတ္၏။ တစ္ဦးသည္ ေတာင္မင္းေက်ာ္ေထြးကို လွည့္ ပတ္ေျပာဆိုလ်က္ ရမ္းၿဗဲကၽြန္းသို႔ သြား၏။ ေနာက္တစ္ဦးသည္ ေျမာက္ဦး မဟာသမၼတမင္းထံ ၀င္ေရာက္ ဖူးျမင္၏။ ထို႔ေနာက္ မဟာမုနိသိမ္ေတာ္သို႔ သြားသည္။ ဘုရားေ႐ွ႔ေတာ္၌ ျပဳလုပ္ထားေသာ ၀သုႏၶေရတြင္း၌ အစီအမံျပဳ၏။

(၁၇၈၄)ခု (၁၁၄၆ နယုန္လ)တြင္ ဂစၦပနဒီၿမစ္ေရသည္ ခုနစ္ရက္တိုင္တိုင္ ထူးကဲစြာႀကီးသည္။ ျမစ္ နံေဘးျပည္သူမ်ား အတိဒုကၡႀကီးစြာ ေရာက္ရသည္။ အနီးအပါး ျပည္သူမ်ားသည္ မဟာမုနိသိမ္ေတာ္တြင္ လာေရာက္ေနထိုင္ရသည္။ ျမစ္ေရသည္ မဟာမုနိကုန္းေတာ္ေျခရင္းထိ ေရာက္ခ့ဲေလသည္။ လူမ်ားစြာ တို႔ ေသေၾကပ်က္စီးရေလသည္။

မဟာသမၼတမင္းသည္ ၀ါဆိုလဆန္းတြင္ မဟာမုနိဘုရားသို႔ ၾကြခ်ီကာ ဖူးေျမာ္ကန္ေတာ့၏။ ေ႐ွးမင္းတို႔၏ အစဥ္အလာအတိုင္း ၀သုႏၶေရတြင္း၌ ေရစက္သြန္းခ်ကာ  ဒဂၤါးမ်ား ထည့္လွဴ၏။

အမရပူရမင္းသည္ ရခိုင္ျပည္သို႔ သူလွ်ဳိအႀကိမ္ႀကိမ္ေစလႊတ္ၿပီးေနာက္ အေၾကာင္းစံုသိလွ်င္ အေ႐ွ႔ျပည္ ေတာင္စဥ္ခုနစ္ခ႐ိုင္မွ ၿမိဳ႔စား၊ ႐ြာစားတို႔ထံမွ ဆန္၊ ရိကၡာ ေတာင္း၏။ ေတာင္ကုပ္ႏွင့္ ဖိုးေခါင္ေတာင္႐ိုးမသို႔ ၀င္၀စခန္းတြင္ ဆန္က်ီတည္၍ ထားေလသည္။ ထိုအေၾကာင္းကို ေတာင္မင္းေက်ာ္ေထြးၾကားလွ်င္ ကင္းအတန္တန္ ေစာင့္၍ေနေလသည္။

အမရပူရ ေ႐ႊနန္း႐ွင္ ဘုိးေတာ္မင္းတရားသည္ သားေတာ္အိမ္ေ႐ွ႔စံ ေမာင္ေပၚ၊ စကုၿမိဳ႔စားႏွင့္ ကာမၿမိဳ႔စား သံုးေယာက္တို႔ကိုေခၚ၍ ဓည၀တီရခိုင္ျပည္ ေျမာက္ဦးကို တိုက္ေစဟု အမိန္႔ခ်သည္။ လက္နက္ကိုင္ လူသူရဲမက္ ကိုးေသာင္းပါသည္။

အိမ္ေ႐ွ႔မင္းသည္ ေ႐ႊေလွျပႆဒ္စီးလ်က္ ေတာ္သလင္းလဆန္းတြင္ ေရေၾကာင္းခ်ီလာသည္။ သမၼတ ရာဇာမင္းသည္ ဤသတင္းကိုၾကားသိရ၍ သိုက္တက္ေခါင္းျဖဴေတာင္ဆရာေတာ္ အစ႐ွိေသာ ရဟန္း ပညာ႐ွိ၊ လူပညာ႐ွိတို႔ႏွင့္ တုိင္ပင္၏။ မဟာသမၼတရာဇာဟူေသာ အမည္သည္ ကမာၻတည္စက သမုတ္ ၾကေသာ မင္းအမည္ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ သမၼတဘြဲ႔အမည္ကို  မခံအပ္ဟု မိန္႔ၾကားေလွ်ာက္ထားၾကသည္။ မင္းႀကီးသည္ မွဴးမတ္အေပါင္းၿခံရံလ်က္ ၀ါကၽြတ္လဆန္းတြင္ ႏွစ္ႀကိမ္ေျမာက္ ေဇယ်ဘိသိက္သြန္း၍ အေဂၢါပုညေစာရာဇာဘြဲ႔ကို ခံယူသည္။ တံဆိပ္ခတ္ႏွိပ္ ထုတ္ျပန္သည္။

အမရပူရမင္း၏သားေတာ္ အိမ္ေ႐ွ႔မင္းသည္ ေရေၾကာင္းစုန္လာ၍ ရန္ကုန္သို႔ေရာက္လွ်င္ တလိုင္းဗိုလ္ခ်ဳပ္ အမတ္ဒိန္၊ ဇင္းမယ္ဗိုလ္၊ ပုသိမ္ဗိုလ္တို႔ကို နဂါးရစ္ေမာ္တင္ေၾကာင္း ေစလိုက္သည္။ ေတာင္ေၾကာင္း ၊ ေရေၾကာင္းခ်ီလာသည္မ်ားကို ေတာင္မင္းေက်ာ္ေထြးသိလွ်င္ ေနာင္ေတာ္ ဓားပိုင္ႀကီးစံပိုင္ေရႊကို တန္းလႊဲၿမိဳ့တြင္္ ႀကီးမွဴးထားခဲ့သည္။ သားမယားမိသားစုတို႔ကို ရမ္းၿဗဲကၽြန္း သင္းပန္းကိုင္းအရပ္သို႔ပို႔သည္။ မာန္ေအာင္စားထြန္းေအာင္၊ အိမ္ေရွ႕မင္းသက္စံေရႊႏွင့္ ေျမာက္ဦးမင္း သမၼတရာဇာထံ တမန္ေစလႊတ္ စာပို႔ေလသည္။
 
ၾကည္းေၾကာင္းခ်ီ ျမန္မာစစ္တပ္တို႔သည္ နတ္ေတာ္လဆန္းတြင္ ေတာင္ကုပ္သို႔ ေရာက္၏။ ေတာင္ မင္းေက်ာ္ေထြး၏ ရခိုင္တပ္သည္ အိမ္ေရွ႕၀န္ငခၽြန္းႏွင့္ မင္းတုန္း၀န္ေက်ာ္ထင္တရဖ်ားတို႔၏ ျမန္မာတပ္တို႔ ကို တန္းလႊဲတြင္ ဆီးႀကိဳတိုက္ေလေသာ္ ျမန္မာကင္းတပ္ဗိုလ္ႏွင့္ မ်ားစြာေသာ စစ္သည္တို႔ ေသေၾက ပ်က္စီးၾက၏။ ေက်ာ္ေထြးသည္ ေနာင္ေတာ္ ဓားပိုင္ႀကီးစံပိုင္ေရႊ၊ ရမ္းၿဗဲစား ေပါလံုး၊ လမူးစား ငလွခိုင္၊ ရမ္းၿဗဲငယ္စား ထြန္းေအာင္တို႔ႏွင့္ စည္းရုံးကာ သူရဲတစ္ေသာင္းေက်ာ္ရလွ်င္ တန္းလႊဲၿမိဳ႕ေတာင္သို႔ ခ်ီ၍ ေရႊတံုးျပင္တြင္ တပ္စြဲထားေသာ ျမန္မာစစ္သည္တို႔ကို တိုက္သည္။ ေရႊတံုးျပင္တြင္ အေရးနိမ့္ ၍ ျမန္မာတို႔ သဲေတာင္သို႔ ဆုတ္ကာ ခံတိုက္သည္။ ငါးရက္အၾကာတြင္ အိမ္ေရွ႕မင္း ေမာင္ေပၚတို႔ ၾကည္းေရအင္အား ဖိစီးကာ သံတြဲျမစ္၀တြင္ ေရာက္ရွိလာသည္။ ေတာင္မင္းေက်ာ္ေထြးသည္ တန္းလႊဲစစ္ အရန္တပ္ကို ျဖဳတ္ကာ ရမ္းၿဗဲသို႔႔ ျပန္လာသည္။ သားမယားလူသူတို႔ကို ကုလားဖုန္းအရပ္သို႔ ေရႊ႕
ၿပီးမွ ျမန္မက်ည္းအရပ္ရွိျမန္မာတလိုင္းတပ္တို႔ကို တိုက္ရာ အေရးနိမ့္၍ ဆုတ္္လာခဲ့ရသည္။

ရမ္းၿဗဲကၽြန္းတံုးေက်ာက္ဆိပ္တြင္ ျမန္မာဗိုလ္မင္း နရသမိုင္းေက်ာ္ တပ္ဆြဲလာသည္။ ေတာင္ကုပ္တြင္ ဆီးစားဗိုလ္မင္း တပ္ဆဲြထားသည္။ ေတာင္မင္းေက်ာ္ေထြးသည္ သူရဲလက္နက္ စုေဆာင္းကာ အင္အား သံုးေသာင္းႏွင့့္ တံုးေက်ာက္ဆိပ္မွ ျမန္မာဗိုလ္မင္းတပ္ကို  ၀င္တိုက္သည္။ အစတြင္ ျမန္မာကင္းေစာင့္တို႔ ပ်က္ဆီးေသေၾက၏။ ဗိုလ္မင္းနရသမိုင္းေက်ာ္ အင္အားစုကာ ဖိစီးတိုက္ေသာ္ ေတာင္မင္းေက်ာ္ေထြး စစ္ေရးမသာေသာေၾကာင့္ ဆုတ္ခြာေျပးရကာ ကုလားဖုန္းကၽြန္းသို႔ ေရာက္လာ၏။

ေတာင္မင္းေက်ာ္ေထြးက ဤရခိုင္ျပည္တြင္ ငါတစ္ေယာက္တည္း မင္းျပဳသည္မဟုတ္။ မ်ားစြာေသာ မင္းတို႔လည္း ႐ွိေလသည္ဟု စဥ္းစားေတြးေတာၿပီးလွ်င္ မယားသားတို႔ကို ေခၚယူ၍ ပိန္းနဲေခ်ာင္းကၽြန္းတြင္ တပ္ခ်ာထားေသာ ေကာင္းညြန္႔ရန္တိုင္ႏွင့္ ထြန္းေပၚေ၀တို႔ထံ သြား၏။ ေတာင္မင္းေက်ာ္ေထြး၌ ေျမာက္နန္း မိဖုရားအလ်ာထားေသာ ေစာမ်ဳိးျဖဴကို ဗိုလ္မင္းဓါးပိုင္ႀကီး ငခၽြန္း ခုိးယူသြားေလသည္။ ေက်ာ္ေထြးလည္း ဤမတရားသူတို႔ႏွင့္ ေပါင္းေဖာ္ေခ်ေသာ္ အျပစ္သာသင့္အံ့ဟုေတြးကာ မယူျမစ္ညာျဖစ္ေသာ ကုလား ပန္ဇင္းအရပ္သို႔ ေ႐ႊ႔ေျပာင္းေနထိုင္ေလသည္။

ဓမၼရဇ္ရာဇာမင္း၏ သားေတာ္ သက္စံေ႐ႊသည္ ေယာက္ဖေတာ္ ငေခ်းစြယ္ကုိ စစ္ကြပ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ခန္႔၍ ရမ္းၿဗဲေျမာဖက္ေလး႐ြာသားတို႔ႏွင့္ ခ်ီလာၿပီး ရမ္းေပါက္၀ျမစ္ လက္၀ဲကမ္းဘက္တြင္ တပ္တည္ကာ ျမန္မာ တပ္တုိ႔ကို ေျပာင္းႏွင့္ပစ္၏။ ျမန္မာတို႔ လက္နက္ထိမွန္ေသၾက၍ တပ္ဆုတ္ကာ သေျပကၽြန္း၌ ေနသည္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ငေခ်းစြယ္သည္ သေျပကၽြန္းကို တိုက္ရာ ေသနပ္ထိမွန္၍ က်ေလ၏။ မင္းသားသက္စံေ႐ႊလည္း ဇင္ေခ်ာင္းေဒသမွ ထြက္ေျပးရေလသည္။ ေမဃ၀တီ မာန္ေအာင္ကၽြန္းသည္ ၿမိဳ႔ငယ္ျဖစ္၍ ျမန္မာတပ္တို႔ မတိုက္ဘဲ ခ်န္ထား၏။

ေတာင္ခြင္ႀကိမ္သလီ၊ သံတြဲခ႐ိုင္ေတာင္စဥ္ႏွင့္ ရမ္းၿဗဲကၽြန္းရပ္႐ြာေနသူ လူအေပါင္းတို႔ ဓည၀တီဘက္ သို႔ ေျပးလာၾက၏။

ရခိုင္ျပည့္႐ွင္ သမၼတရာဇာသည္ မွဴးေတာ္မတ္ေတာ္မ်ားႏွင့္ တုိင္ပင္သည္။ ေတာင္မင္းေက်ာ္ေထြး တမန္လႊတ္စစ္ကူေတာင္းစဥ္ ဖိုးေခါင္ေတာင္သားတို႔ႏွင့္ ေက်ာ္ေထြးတို႔ အခင္းျဖစ္သည္ထင္မွတ္၍ စစ္ကူမေပးမိ။ ယခုကား ခုနစ္ခ႐ိုင္ေတာင္စဥ္၊ ရမ္းၿဗဲ၊ သံတြဲကို ေအာက္သားျမန္မာတို႔ ရေလၿပီဟု ဆို၏။ ေျမာက္ဦး၌ ညႊံက်ဳံး၊ ေရက်ဳံး က်ဳံးေျခာက္၊ က်ဳံးပင္လယ္၊ တံခါးႀကီး၊ တံခါးငယ္၊ သူရဲခို၊ သူရဲကပ္ ၊ ျပအိုး၊ ပဥၥင္ရင္တားတို႔ကို ခိုင္ခန္႔စြာ လုပ္ေစသည္။ ရင္တားပတ္လည္တြင္ ေျပာင္းလက္နက္ႀကီးမ်ား တင္ထားသည္။ အေ႐ွ႔ေပါင္း၀တြင္ ခံတပ္လုပ္ေစၿပီး သူရဲအေပါင္းတို႔ ေစာင့္သည္။

အိမ္ေ႐ွ႔မင္း ေမာင္ေပၚသည္ ငါးဇင္႐ိုင္းေခ်ာင္းမွ စစ္ပန္သူ ဓါးပိုင္ႀကီး ငသံေတြ၊ ေလးခက္ေတာင္စား ငထြန္းစံတို႔ကို ေခၚကာ ျပာသိုလတြင္ ေလာင္းၾကက္ၿမိဳ႔ေဟာင္း၌ တပ္တည္သည္။ ၾကည္းေၾကာင္းခ်ီ ႐ွမ္းတပ္တို႔သည္ ၿပိဳင္းတပ္ေတာင္ေျခရင္းသို႔ ေရာက္လာကာ ပိုးျခည္ကၽြန္း၌ တပ္တည္၏။ နဂါးရစ္ေမာ္တင္စြန္းေၾကာင္း ခ်ီလာေသာ တလိုင္းအမတ္ဒိန္တို႔ ရတနာျပင္တြင္ တပ္တည္၏။

မဟာသမၼတမင္းသည္ ညီေတာ္ အိမ္ေ႐ွ႔မင္းခ်စ္လွေ႐ႊ၊ ေယာက္ဖေတာ္ ဓါးပိုင္ႀကီးေက်ာ္ပံု၊ လက္၀ဲျမန္၊ လက္ယာျမန္၊ မွဴးမတ္အေပါင္း၊ ရဟန္းပညာ႐ွိ၊ လူပညာ႐ွိတို႔ႏွင့္ ျမန္မာတို႔အား တုိက္မည့္အေၾကာင္း တုိင္ပင္ေလသည္။

ေယာက္ဖေတာ္ ဓါးပိုင္ႀကီးေက်ာ္ပံုက အမရပူရမင္း ေစလႊတ္ခ်ီလာေသာ စစ္ေရးသည္ အားအင္ႀကီးက်ယ္ လွသည္ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ သမီးကညာႏွင့္ လက္ေဆာင္ပ႑ာဆက္သၿပီး ၾကည္ျဖဴသာယာစြာ ေျပဆို၍ မဟာမိတ္ျဖစ္ေတာ္မူၾကမွ ျပည္ထဲအေရး ၿငိမ္းခ်မ္းသာယာပါမည္ဟု ေလွ်ာက္ထား၏။

ေ႐ွးေဘးေလာင္းေတာ္ ဘိုးေလာင္းေတာင္တို႔လက္ထက္ ဤရခိုင္ျပည္သို႔ တစ္တိုင္းတစ္ႏိုင္ငံမွ စစ္ၿပိဳင္ လာေသာ မင္းတို႔ကို လက္ေဆာင္ပ႑ာႏွင့္ သမီးကညာဆက္သဖူးသည္ မ႐ွိေလ။ ငါတို႔ရခိုင္ျပည္သို႔သာ ထိုသို႔ေသာ ဆက္သဖူးေၾကာင္း သမိုင္းရာဇ၀င္တုိ႔တြင္ ေရးတင္ပါ႐ွိသည္။ ယခု ငါ့လက္ထက္တြင္မွ ဆက္သရေခ်ေသာ္ ေနာင္လာမင္းတို႔သည္ ကမာၻေၾကေသာ္လည္း ဥဒါန္းစကား မေၾက႐ွိလိမ့္မည္ဟု မဟာသမၼတရာဇာ မိန္႔ေလသည္။ ညီေတာ္ခ်စ္လွေ႐ႊကို ဗိုလ္ခ်ဳပ္ခန္႔၍ လက္၀ဲျမန္၊ လက္ယာျမန္၊ အေ႐ွ႔၀င္းမွဴး၊ အေနာက္၀င္းမွဴး တို႔ကို ေျပာင္းလက္နက္တင္ ေလွ (၈၀)ႏွင့္ ေရေၾကာင္းခ်ီေစသည္။ ကိုယ္ရံႀကီး၊ ဆင္ကဲႀကီး၊ ေရဇံုႏာၱတ္တို႔သည္ ေျမာက္စည္တိုက္တီးကာ အေ႐ွ႔ဘက္ ကြမ္းေခ်းေပါင္း၀မွ ၾကည္းေၾကာင္းခ်ီသည္။

ျပာသိုလဆုတ္ ၆ ရက္တြင္ ေလာင္းၾကက္ၿမိဳ႔ေဟာင္း၌ တိုက္ပြဲႀကီးစြာျဖစ္သည္။ စစ္ေရးအင္အား မတူေသာေၾကာင့္ ၾကည္းအား၊ ေရအား ႏွစ္ခုစလံုး ၿမိဳ႔ေတာ္သို႔ ဆုတ္ခြာလာခ့ဲရသည္။ မင္းႀကီးသည္ မွဴးမတ္ သူရဲတို႔အား ဆုလာဘ္ေပးကာ ေ႐ႊ၀င္းေတာ္အထဲမွ ဆီးခံ၍ တိုက္ရန္ႀကံစည္သည္။ ဓါးပိုင္ႀကီးေက်ာ္ပံုက ဤတစ္ျပည္သားစစ္ကို တိုက္၍ ႏိုင္မည္ထင္သေလာဟုဆိုကာ မိမိေနအိမ္ကို မီး႐ွိဳ႔၊ တုိက္ေရယာဥ္ငါးစီးႏွင့္ သားမယားတို႔ကို ေခၚယူကာ ၿမိဳ႔ေတာ္မွ စြန္႔ခြာေလသည္။

မဟာသမၼတမင္းသည္ မိမိအႀကံအစည္ မေျမာက္ေသာေၾကာင့္ ညီေတာ္ အိမ္ေ႐ွ႔မင္း ခ်စ္လွေ႐ႊ၊ အေ႐ွ႔၀င္း မွဴး၊ အေနာက္၀င္းမွဴး၊ ပါႏိုင္စြမ္းသမွ် လူသူအေပါင္းတို႔စုကာ သန္းေခါင္အခ်ိန္တြင္ ေ႐ႊၿမိဳ႔ေတာ္မွထြက္ၿပီး တိုက္ေလွသံုးဆယ္ႏွင့္ ေျမာက္ဦးကို စြန္႔ေျပးေလသည္။

အမရပူရျပည့္႐ွင္ ဘုိးေတာ္မင္း၏ သားေတာ္ အိမ္ေ႐ွ႔မင္း ေမာင္ေပၚသည္ (၁၁၄၆)ခု ျပာသုိလဆုတ္ ၇ ရက္၊ စေနေန႔တြင္ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႔ကို ေအာင္ႏိုင္ခ့ဲေလသည္။

မဟာသမၼတရာဇာသည္ မိမိခ်က္ျမွဳပ္ ရမ္းၿဗဲသို႔သြားရာတြင္  ရန္သူတို႔ ထူထပ္၍ ခရီးမေရာက္ဘဲ ကၽြန္းသာ ယာတြင္ ၀င္ခုိေနရ၏။ ထိုသတင္းကို ကာမၿမိဳ႔စားႏွင့္ တပ္မွဴးတို႔ရေသာေၾကာင့္ လိုက္ေလေသာ္ ဖမ္းမိ၏။ နန္းစံ ၂ ႏွစ္၊ သက္ေတာ္ (၄၂) ျဖစ္သည္။ ျမန္မာတပ္မွဴးသည္ ရခိုင္ဘုရင္အား အိမ္ေ႐ွ႔မင္းေမာင္ေပၚထံ ပို႔ဆက္သည္။ သံေျခက်င္းခတ္၏။ ဓည၀တီဘုရင္သည္ စစ္႐ွံဳးသံု႔ပန္း ျဖစ္ရေလေတာ့သည္။

ျမန္မာတပ္မ်ားသည္ ၿမိဳ႔႐ြာမ်ား၌ ပုန္ကန္သူမ်ားကို ႐ွာ၏။ ဓမၼရဇ္ရာဇာ လက္ထက္ကတည္းက ေျမာက္ဦးကို ပုန္ကန္လာခ့ဲေသာ ေကာင္းညြန္႔ရန္တိုင္ႏွင့္ ထြန္းေပၚေ၀တို႔ ျမန္မာဗိုလ္ထံ အ၀င္ခံေသာ္လည္း သူေကာင္းျပဳ မခံရဘဲ အသတ္ခံခ့ဲရေလသည္။ ျမန္မာတို႔သည္ နန္းစံ ၃ လတြင္ ေက်ာက္ေပါက္၍လြန္ခ့ဲေသာ သီရိသု ရာဇာမင္း၏ သားေတာ္ကို နန္းတင္မည့္ဟန္ျပဳကာ ျပည္သူတို႔မထိတ္လန္႔ေအာင္ အရပ္ရပ္ၿမိဳ႔႐ြာ ဇနပုဒ္တို႔၌ လက္နက္ကိုင္သူရဲတို႔ကို အေစာင့္ထားေလသည္။ ႐ြာလူႀကီးတို႔အား စာခၽြန္ေပးအပ္ၿပီး လူႀကီး၊ လူငယ္၊ မိန္းမ၊ ေယာက်္ား၊ အားလံုးကို ေပထန္း႐ြက္တြင္၊ ၀ါးစိတ္ျခမ္းတြင္ "ေနထြက္ဘုရင္ ကၽြန္ေတာ္မ်ဳိး"ဟု စာေရး ၿပီး လည္ပင္းတြင္ ဆြဲထားေစသည္။ ထိုသူတို႔ကိုသာလွ်င္ ျမန္မာဘက္သား ျဖစ္သည္ဟု သတ္မွတ္၏။ ထိုသို႔မဆြဲေသာသူတို႔သည္ ေတာင္မင္းေက်ာ္ေထြး၏ သစၥာခံလူျဖစ္သည္ဆိုကာ ေၾကးေငြေတာင္း၏။ ႏွိပ္ စက္၏။ ႐ြာသူ႐ြာသားတို႔သည္ အသက္႐ွင္သန္ေရးအတြက္ ေခ်ာင္းနားျမစ္နား၊ ေတာစပ္ေတာင္စပ္တို႔ တြင္ ေနရေလသည္။

အိမ္ေ႐ွ႔မင္းေမာင္ေပၚသည္ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႔ေတာ္တြင္ နႏၵပက်န္ကို ၿမိဳ႔ေတာ္၀န္ခန္႔သည္။ စစ္ပန္ေခၚလာသူ ငထြန္းခံကို ၿမိဳ႔သူႀကီးခန္႔သည္။ ကိုးၿမိဳ႔သခင္ႏွင့္ လမိုင္း၀န္တို႔ကို သူရဲတစ္ေထာင္ႏွင့္ ၿမိဳ႔ေစာင့္ထားခ့ဲသည္။ ရခိုင္သားတို႔ စစ္ျပန္လွ်င္ ခရီးလမ္းေထာက္ေစရန္ မီးေခ်ာင္း၀၌ စစ္တပ္တည္၍ ေသြးေသာက္လူႀကီးတို႔ကို အေစာင့္အေ႐ွာက္ထားခ့ဲသည္။ အရပ္ရပ္ ေက်းလက္ၿမိဳ႔႐ြာတို႔၌ အသီးသီး အေစာင့္အေ႐ွာက္ထားခ့ဲသည္။

မဟာသမၼတဘုရင္ႏွင့္ မိဖုရားမ်ား၊ မင္းညီမင္းသား၊ မွဴးမတ္မ်ား၊ ပိဋကတ္ေစာင္ေရ (၆၄)က်မ္း၊ ယိုးဒယား ဘုရင္ ျဗသာအဓိပတိရာဇာ အ႐ုပ္၊ အေတာင္ႏွစ္ဆယ္ေျပာင္းႀကီးႏွင့္ ေျပာင္းငယ္ သံုးေထာင္၊ ပုဏၰား မိသားစုမ်ား၊ အတတ္ပညာသည္မ်ား၊ ျမစ္ကမ္းေျခေနသူမ်ား၊ ဆင္ျမင္းေ႐ႊေငြတို႔ကို ယူေဆာင္ကာ အိမ္ေ႐ွ႔ မင္းသည္ ေတာင္ကုပ္မွတစ္ဆင့္ ျပန္ခ့ဲသည္။

မဟာမုနိဘုရားႀကီးကို အသင့္ေခၚေဆာင္လာေသာ ကုလားေသြးေသာက္တပ္မွ တာ၀န္ယူေျပာင္းေ႐ႊ႔ ရသည္။ ေတာင္ကုပ္ၿမိဳ႔သို႔ ေရာက္ေသာအခါ ရထားသံုးဆူ ျပဳလုပ္ရသည္။ မဟာမုနိ ႐ွင္ေတာ္ျမတ္ကို ကုလားတို႔သည္ ခၽြတ္ျဖဳတ္သင့္သည္ကို ခၽြတ္ျဖဳတ္၍ (သံုးပိုင္းခၽြတ္ျဖဳတ္၍) ရထားသံုးဆူေပၚတင္ကာ စက္ႏွင့္ဆြဲငင္သည္။ ပန္းေတာင္းသို႔ေရာက္လွ်င္ ခၽြတ္ျဖဳတ္တင္ယူခ့ဲသည္ကို ေ႐ွးနဂိုအတိုင္း ျပန္လည္တပ္ ဆင္လ်က္ ေလွေဖာင္သို႔တင္သည္။ ဧရာ၀တီျမစ္ေၾကာင္းအတုိင္း အမရပူရၿမိဳ႔သို႔ ဆန္တက္ေတာ္မူ၏။

မင္းႏွင့္တကြ လက္ရဖမ္းလာသူ ႏွစ္သိန္းကို အမရပူရျပည့္႐ွင္ ဘုိးေတာ္မင္းတရားႀကီးထံ ဆက္၏။ မဟာ မုနိ႐ုပ္႐ွင္ေတာ္ကိုလည္း မင္းႀကီးထံဆက္သ၏။ မဟာမုနိ႐ုပ္႐ွင္ေတာ္ကို အမရပူရၿမိဳ႔ေတာ္ အေ႐ွ႔ေျမာက္ မႏၱေလးအရပ္တြင္ သိမ္ေတာ္ေဆာက္လ်က္ ကိုးကြယ္၏။ ဖမ္းဆီးလာသူမ်ားကို အသီးသီး႐ြာတည္ေပးေလ သည္။

ရခိုင္ဘုရင္ မဟာသမၼတရာဇာမင္းကို ညီေတာ္ပခန္းစားအိမ္တြင္ ေနေစ၏။ ေမးဖြယ္ရာမ်ား႐ွိလွ်င္ သံေတာ္ ဆင့္တို႔ကို ေစခိုင္း၍ ေမး၏။

တစ္ခါတြင္ အမရပူရမင္းက ရခိုင္မင္းအား ရခိုင္မင္းသည္ အဘယ္ေၾကာင့္ စစ္ဆိုင္၍ မတိုက္သနည္းဟု ေမး ၏။ ရခိုင္မင္းက အမရပူရျပည့္႐ွင္သည စစ္ထိုးမည့္အေၾကာင္းကို ရာဇသံႏွင့္ တမန္ မေရာက္ေသာေၾကာင့္ မတိုက္နိုင္ေလဟု ဆိုသည္။

ရခိုင္မင္းသည္ နန္းကဆင္း၍ အဘယ္ေၾကာင့္ေျပးေလသနည္းဟု ေမး၏။ ရခိုင္မင္းက ဘုရားသခင္လက္ ထက္ေတာ္၌ ဗိမၺိသာရမင္းသည္ ဇမၺဴပတိမင္းကိုေၾကာက္၍ ေျပးရဖူးသက့ဲသို႔ ေျပးရေပသည္ဟု ဆိုသည္။

ေျပးလွ်င္ အဘယ္ေၾကာင့္ မလြတ္ေလသနည္းဟု ဘုိးေတာ္မင္းက ေမး၏။ မဟာသမၼတမင္းက ကိုယ္ရံ သက္ေတာ္ေစာင့္တို႔ မ႐ွိေလေသာေၾကာင့္ မလြတ္ႏိုင္ျဖစ္ရေလသည္ဟု ဆိုေလသည္။

ရခိုင္မွာ ပိဋကတ္ေဗဒင္ တတ္သိလိမၼာသူတို႔ မ႐ွိေလသေလာဟု ဘိုးေတာ္မင္းကေမးသည္။ ရခိုင္မင္းက အမရပူရမင္း၌ ပိဋကတ္ေဗဒင္ သိျမင္တတ္သိ လိမၼာသူတို႔ မ႐ွိေလေသာေၾကာင့္ သူတစ္ပါးႏိုင္ငံကို တုိက္ဖ်က္လုယူသေလာဟု ဆိုေလလွ်င္ ဘိုးေတာ္မင္းသည္ ေနာက္ဆက္၍ မေမးဘဲ ဆိတ္ဆိတ္ေနေတာ္ မူ၏။

ရခိုင္မင္း၏ တန္ေဆာင္းမိဖုရား ျမသႏာၱသည္ အေရာင္အဆင္းႏွင့္ျပည့္စံုေသာေၾကာင့္ ဘိုးေတာ္မင္းတရား သိမ္းယူလိုသည္။ ျမသႏာၱအား မဟာသမၼတမင္းကို မလိုဟု တရားစြဲဆိုျခင္းျပဳေစ၍ တရားစရိတ္ေငြ တစ္ေထာင္ကို ဘိုးေတာ္မင္းအား အမတ္ေလးဦးကို ေပး၏။ တန္ေဆာင္းမိဖုရား ျမသႏာၱကို ဘိုးေတာ္မင္း သိမ္းယူသည္။

ေျမာက္ဦးၿမိဳ႔၀န္ နႏၵပက်န္ႏွင့္ ျမန္မာတပ္မ်ားကို ဓါးပိုင္ႀကီးေက်ာ္ပံုႏွင့္ ေတာင္မင္းေက်ာ္ေထြးတို႔ စတင္ေတာ္ လွန္ၾကသည္။ ရခိုင္တို႔ စစ္ေရးအသာစီးမရေခ်။ ဖမ္းဆီးရမိသူမ်ားကို သတ္ျဖတ္ပစ္၏။ နႏၵပက်န္ႏွင့္ ၿမိဳ႔သူ ႀကီးငထြန္းစံတို႔သည္ ရခိုင္ၿမိဳ႔႐ြာအႏွံ႔မွ လူတို႔အား ေျပာင္းလက္နက္ခ်ရန္ ဆင့္ေခၚၿပီး ေပါင္းတုပ္ျပင္၊ သရက္ အုပ္၊ ၾကက္႐ိုးေတာင္၊ စံကားေတာင္တို႔၌ ထားသည္။ ထို႔ေနာက္ သတ္ပစ္၏။ ပုခက္တြင္းမွ ကေလးသူငယ္ မ်ားကို ဓါးကစား၏။ ဘုရားေပၚ၊ ဒိုင္းက်ီ၊ ေမာင္းဆြဲ၊ ငါရေကာက္၊ ေခါင္းျဖဴေတာင္၊ ပရိန္ေပါင္းတုတ္၊ ရတနာျပင္လက္မ၊ ေတာတန္းအရပ္၊ ကိုးဆယ့္ကိုးေတာင္အရပ္၊ သံတြဲ၊ ရမ္းၿဗဲ၊ မာန္ေအာင္တို႔၌ လူေပါင္း တစ္သိန္း႐ွစ္ေသာင္းေလးေထာင္ ေသရေလသည္။

ၿမိဳ႔သစ္ေခ်ာင္းမွ ေတာင္မင္းေက်ာ္ေထြး စစ္ေရးျပင္ေနသည္ဟု နႏၵပက်န္ၾကားလွ်င္ ၿမံဳသက္တုိ႔ကို လမ္းျပေစ လ်က္တိုက္ရာ (၁၇၈၆)ခု ေမလတြင္ ေတာင္မင္းေက်ာ္ေထြး လက္နက္မွန္၍ ေသသည္။ သားမယားတို႔ ကို ေျခ လက္တို႔၌ ႀကိဳးခ်ည္ကာ ျမစ္တြင္းသို႔ ပစ္ခ်ေလသည္။ အေနာက္ျပည္မွ လာသူမ်ားကို ေတာင္ မင္းေက်ာ္ေထြး လူဟူ၍ သတ္ပစ္ၾကေလသည္။ သမၼတရာဇာ၏ညီ အိမ္ေ႐ွ႔မင္းခ်စ္လွေ႐ႊအား ဖမ္းမိလွ်င္ သတ္ပစ္ေလ၏။ ဓမၼရဇ္ရာဇာ၏သားေတာ္ အိမ္ေ႐ွ႔မင္း သက္စံေ႐ႊလည္း ေသနတ္ထိမွန္၍ ေသေလသည္။

ရခိုင္ၿမိဳ႔၀န္ နႏၵပက်န္က ဓည၀တီရခိုင္ျပည္ ေျမာက္ဦးတြင္ ေနေသာသူတို႔သည္ ေ႐ႊေငြတို႔ကို ဒဂၤါးခတ္ႏွိပ္၍ သာ သံုးပါသည္ဟု အမရပူရဘိုးေတာ္မင္းထံ ေလွ်ာက္စာတင္သည္။ ဘိုးေတာ္မင္းသည္ "၁၁၄၆ အမရပူရ ဆင္ျဖဴမ်ား႐ွင္ ႏိုင္ငံဟု တံဆိပ္ခတ္လ်က္ ဒဂၤါး႐ိုက္ေလ။ ထိုဒဂၤါးကို ပံုေတာ္ဒဂၤါးဟု ေခၚေလ" ဟု အာဏာေပးသည္။ ဒဂၤါး႐ိုက္ႏွိပ္၍ ပံုေတာ္ဒဂၤါးဟုေခၚကာ ရခိုင္ေလးၿမိဳ႔၌ အသီးသီးသံုးၾက၏။

ရခိုင္ျပည္သည္ စစ္၏ေခါင္းမည္ေသာ စစ္သူႀကီး၊ စစ္၏မ်က္စိျဖစ္ေသာ ဟူးရားတတ္၊ စစ္၏နားျဖစ္ေသာ သူလွ်ိဳလိမၼာ၊ စစ္၏အားျဖစ္ေသာ ဗိုလ္ပါရဲမက္၊ စစ္၏ခံတြင္းျဖစ္ေသာ တမန္လိမၼာ၊ စစ္၏အစြယ္ အမတ္သူရဲေကာင္း၊ စစ္၏ေျချဖစ္ေသာ ေျခသည္သူရဲ၊ စစ္၏အဂၤါျဖစ္ေသာ ဆင္ေကာင္း၊ ျမင္းေကာင္း၊ လက္နက္ေကာင္းဆိုသည့္ စစ္အဂၤါ႐ွစ္ပါးႏွင့္ ျပည့္စံုခ့ဲသည္။ ေနာက္ေနာင္ ျပန္လည္႐ုန္းထလာမည္ကို စိုးရိမ္၍ အဘယရာဇာသားေတာ္၊ သမုနရာဇာသားေတာ္၊ ဓမၼရဇ္ရာဇာ သားေတာ္၊ ဓါးပိုင္ႀကီး၊ မင္းသား၊ မင္းသမီး၊ ၀ိနည္းဓိုရ္႐ွစ္ေသာင္း၊ ေတဇရာမ၊ ဇိနမာရ္ေအာင္၊ ေလာကမာရ္ေအာင္၊ ပိန္းနဲေတာင္ ဆရာေတာ္မ်ား၊ ပုဏၰား၊ ပေရာဟိတ္၊ ေဗဒင္တတ္၊ ေဆးသမား၊ ကိုယ္ေတာ္ရံ ေယာက်္ား၊မိန္းမတို႔ကို ဘိုးေတာ္မင္းေတာင္းေသာေၾကာင့္ လူေပါင္း ၇၇၀၀ ကို (၁၇၇၇)ခုတြင္ နႏၵပက်န္သည္ အမရပူရသို႔ ပို႔ဆက္ရေလသည္။

ေရ၌ပြင့္ေသာပန္း၊ ၾကည့္၌ပြင့္ေသာပန္းတို႔ကို ဆက္သြင္းရသည္။ သဇင္ပန္းသည္ မင္း၏ဘ႑ာျဖစ္ သည္။ ေရ၌ျဖစ္ေသာ ငါးဟင္းတို႔လည္း ဆက္သြင္းရသည္။ ေက်ာက္ႀကိဳးကို ႏွစ္စဥ္ဆက္သရ၏။ ပိဋကတ္ က်မ္း၊ ေဗဒင္ဗာဟိရက်မ္း၊ ငါးဆယ့္ေျခာက္ေစာင္ကို ေပးဆက္ရေလသည္။

နႏၵပက်န္သည္ ငထြန္းစံအား ရခိုင္ၿမိဳ႔သူႀကီးအရာမွ ႏုတ္၍ ရမ္းၿဗဲၿမိဳ႔သူႀကီး ခန္႔၏။ စစ္ပန္သူ ငါးဇင္ ႐ိုင္းေခ်ာင္းသား ငသံေတြအား ရခိုင္ၿမိဳ႔သူႀကီး ခန္႔၏။ သမက္သက္ႏွံေ၀ကို ေလးၿမိဳ႔သူႀကီး ခန္႔၏။ ၿမိဳ႔၀န္ နႏၵပက်န္ႏွင့္ ၿမိဳ႔သူႀကီး ငသံေတြတို႔သည္ ေက်း႐ြာအရပ္ရပ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၌ ျမန္မာတစ္ဦးစီ ခန္႔ထားခ့ဲၾက၏။ နႏၵပက်န္သည္ ေလးႏွစ္တိုင္တိုင္ ရက္စက္ဖိႏိွပ္အုပ္ခ်ဳပ္ၿပီး ၁၇၈၈ ခုတြင္ ေသလြန္သည္။

(၁၇၈၉)ခုတြင္ ဇင္းမယ္သို႔ခ်ီရန္အတြက္ လူေပါင္း (၆၀၀၀)ကို ရခိုင္မွ အမရပူရသို႔ ပို႔ရသည္။ စစ္သည္ အမ်ားအျပာင္း ငွက္ဖ်ားႏွင့္ ေသဆံုးသည္။ ဘိုးေတာ္မင္းသည္ မင္းကြန္းေစတီတည္ရန္ ရခိုင္မွ လူ (၂၀၀၀) ေတာင္းသည္။ ရခိုင္ၿမိဳ႔သူႀကီး ငသံေတြ၏သားမ်က္ လက္႐ံုးဗိုလ္တို႔ လူသူစုေဆာင္းစဥ္ ပုန္ကန္ မွဳျဖစ္ေပၚသည္။ (၁၇၉၈) ခုတြင္ ငသံေတြသည္ သားျဖစ္သူ စိုင္းတင္စားခ်င္းျပန္အား မ်ားစြာေသာ ရဲမက္ လက္နက္ႏွင့္ ေခ်မွဳန္းတိုက္ခိုက္ရန္  ေစလႊတ္သည္။ ခ်င္းျပန္သည္ ပုန္ကန္သူမ်ားႏွင့္ ပူးေပါင္းကာ မယူကမ္းတြင္ ေအာင္တပ္တည္၍ ေတာ္လွန္ျခားနားေလသည္။ (၁၈၁၁)ခုတြင္ ခ်င္းျပန္သည္ ေျမာက္ဦးကို ၀င္တိုက္၏။ အမရပူရမင္းသည္ စစ္အင္အား အလံုးအရင္းေစလႊတ္ကာ ခ်င္းျပန္သူပုန္အား ေခ်မွဳန္းရန္ ႀကိဳးပမ္းခ့ဲသည္။ တိုက္ခိုက္မွဳမ်ား ျပင္းထန္စြာ ဆက္တိုက္ျဖစ္ေပၚၿပီး (၁၈၁၃)ခုတြင္ စစ္ေရးမလွသျဖင့္ စစ္တေကာင္း (ပင္း၀ါ)နယ္ထဲသို႔ ခ်င္းျပန္ တိမ္းေ႐ွာင္သြားခ့ဲရသည္။

ေျမာက္ဦးၿမိဳ႔ေတာ္တြင္ ေက်ာင္းႀကီးသံုးဆယ္၊ ေက်ာင္းငယ္ သံုးေထာင့္ခုနစ္ရာ၊ ရခိုင္ျပည္အႏွံ႔ သိမ္ေက်ာင္းေစတီပုထိုးတို႔ကို ဖ်က္ဆီးပစ္ခ့ဲသည္။
ေျမာက္ဦးေျမ၌ ပညာရွိအမတ္မက်န္ အက်င့္သီလျပည့္စံုေသာရဟန္းေတာ္မက်န္ ေဗဒင္ဟူးရားေဆးသမားမက်န္ မင္းေဆြမင္းမ်ိဳးမက်န္
ေ႐ႊနန္းေတာ္၊ နာရီစင္၊ ယြန္းစည္၊ ၿမိဳ႔၀င္တံခါးမ်ား၊ ၿမိဳ႔႐ိုးတံတိုင္းတို႔ ပ်က္စီးရေလသည္။ နႏၵပက်န္တို႔သည္ ေအာင္ေစတီႏွင့္ ေက်ာင္းသိမ္အသစ္တည္ေဆာက္၏။ ဓည၀တီေျမာက္ဦးသည္ ေျမလွန္မီး႐ွိဳ႔ဖ်က္ဆီးျခင္း ခံလိုက္ရေလသတည္း။

၉၉ လတၱံ ့ ျပည့္ျပည့္စုံစုံ

 ၉၉ လတၱံ ့ ျပည့္ျပည့္စုံစုံ


ေရွးရခိုင္ ရာဇဝင္သိုက္က်မ္းေတြလာ ေရွးပညာရွိမ်ား ေဟာၾကားခဲ့သည့္ အနာဂါတ္အေဟာတို႔သည္ မွန္ကန္တိုက္ဆိုင္ ေနသည္ကို ယေန႔ေခတ္တြင္ ျဖစ္ပ်က္ သိရွိခဲ့ရသည့္ကိစၥတို႔ကို ၾကည့္ျခင္းျဖင့္ သိႏိုင္သည္။

ေျမာက္ဦးေခတ္အတြင္း ေရွးေဟာင္းစာေပ၊ က်မ္းဂန္ ထုံးတမ္းစဥ္လာမ်ားသာမက မင္းမ်ားႏွင့္ ႏိုင္ငံေရးရာတို႔ႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ ေရွးေရွးကရွိခဲ့သည့္၊ ေပၚထြန္းလာသည့္ သိုက္ဓာတ္တေဘာင္ နိမိတ္မ်ားအား တိက်မွန္ကန္စြာ ျပန္ဆို၍ ဘုရင္က ေမးျမန္းသည့္အခါ သို႔မဟုတ္ မသိ ေမ့ေလ်ာ့ လ်စ္လ်ဴရွုထားသည့္အခါ သတိတရား ရေစရန္ ပညာေက်ာ္မ်ား၊ နကၡတ္ေဗဒင္ သိုက္တေဘာင္ တတ္ကၽြမ္းေသာ ဟူးရားျဖဴ ဟူးရားညိဳ အစရွိေသာ အမတ္ပညာရွိႀကီးမ်ားက ႀကိဳတင္ ေဟာကိန္းထုတ္ ေလွ်ာက္လဲတင္ၾကရသည္။

သိုက္တေဘာင္မ်ား
ဓညဝတီ ရခိုင္ျပည္ေထာင္ စစ္မက္အႏၱရာယ္ႏွင့္ ထီးက်ိဳးစည္ေပါက္ ထီးနန္းေပ်ာက္ကာ ပ်က္သုဥ္းမည့္ အေၾကာင္း သိုက္ဓာတ္တေဘာင္ နိမိတ္ဖတ္ၾကသည္မ်ားကို ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕တည္ ေစာမြန္မင္း ေလာင္းၾကက္ေခတ္ အဆုံးစြန္ ႏွစ္မ်ားကအစ မင္းဟရီ(ေခၚ) သိရိသုဓမၼာရာဇာမင္း ေျမာက္ဦး ဒုတိယေခတ္ ကုန္ဆုံးခ်ိန္အတြင္း အမ်ားဆုံးႏွင့္ အတိက် အျပတ္အသားဆုံး ေတြ႔ရသည္။

၉၉-လတၱံ႔ (ရခိုင္ေက်ာက္ရိုး မဟာရာဇဝင္မွ ေကာက္ႏႈတ္ခ်က္)
သကၠရာဇ္(၁၁၀၅)ခုႏွစ္က နန္းတက္ခဲ့ေသာ ေလာင္းၾကက္စားငကုသလသည္ မေကာင္းေသာ အႀကံအစည္ အစီအမံ အျပဳအမူမ်ားျဖင့္ နန္းကို လုယူမင္းလုပ္ခဲ့သူျဖစ္ရကား နရပတိဘြဲ႔ခံ၍ နန္းတက္လာေသာ္ မိမိအား ျပန္လည္ ေတာ္လွန္ပုန္ကန္မည့္ အႏၱရာယ္ကို ေၾကာက္ရြံ႕၍ ေဆြေတာ္မ်ိဳးေတာ္ ဖမ္းဆီးထားေသာ ေဆြေတာ္မ်ိဳးေတာ္ ေရွးမင္းညီမင္းသား မွဴးႀကီးမတ္ႀကီးတို႔ကို ညအခ်ိန္တြင္တိတ္တဆိတ္ သတ္ျဖတ္မွဳကို ျပဳသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ နန္းေတာ္စြန္႔ခြာ၍ ေရွးမွဴးမတ္ႏွင့္ မင္းေဆြမင္းညီတို႔ ထြက္ေျပး ေရွာင္တိမ္းရသည္။
နရပတိမင္းႀကီး၏ ထိုသို႔လုပ္ေဆာင္ခ်က္တို႔သည္ ရခိုင္ျပည္ေထာင္သည္ကို အက်ပိုင္းေရာက္ေအာင္ တြန္းပို႔လိုက္သလိုျဖစ္ကာ ရခိုင္ျပည္ေထာင္ကို ေနဝင္ခ်ိန္ေစာေစခဲ့သည္။

ေနျပည္ေတာ္တြင္ ရဟန္းပညာရွိ လူပညာရွိမ်ား မရွိ ရွားပါးေနၿပီ။ အားကိုးအားထား တိုင္ပင္စရာမရွိ ျဖစ္ေနရကား တိမ္းေရွာင္သြားၾကေသာ ပညာရွိ မွဴးမတ္ တို႔ကိုျပန္လည္ရွာေဖြရာ သိုက္တတ္ငလက္ရုံးကိုသာ ေတြ႔ၿပီး ျပည္စိုးႀကီးႏွင့္ မင္းတိုင္ပင္အမတ္ခန္႔ကာ အမွဳထမ္းေစသည္။ ထိုအခ်ိန္တြင္ ပညာရွိ သိုက္တတ္ငလက္ရုံးမွာ ၇၇ႏွစ္အရြယ္ေရာက္ေနၿပီျဖစ္သည္။ ရခိုင္သိုက္က်မ္းပါ အခ်က္အလက္ မ်ားစြာကို အမတ္ႀကီးငလက္ရုံးက တိက်မွန္ကန္စြာ ျပန္ဆိုေဖာ္ျပႏိုင္ခဲ့ေပသည္။

ယခုေဖာ္ျပပါ ၉၉-လတၱံ႔ သည္ နရပတိမင္းႀကီးေမးျမန္းသည္ကို ေရွးပညာရွိ သူေတာ္ေကာင္းမ်ိဳးရိုး သိုက္တတ္ငလက္ရုံး ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ နတ္သၼီးအခန္းဆက္တြင္ (၉၉) လတၱံ႔ကို ေျဖေတာ္ မူခဲ့သည္ကို ျပန္လည္ ေဖာ္ျပျခင္းျဖစ္သည္။ ထိုေမးေျဖခဲ့ေသာ (၉၉) လတၱံ႔မွာ–

(၁) မင္းတို႔မတရား က်င့္ေဖာက္ျပား၍ တိုင္းသားျပည္သူ ကြ်တ္ကြ်တ္ဆူလို႔၊ အိုးကင္းေရက် ျဖစ္လတၱံ႔။
(၂) မင္းတို႔မတရား အစိုးစားလည္း မ်ားလတၱံ႔။
(၃) လက္နက္အားကိုး ထိုမင္းမ်ိဳးတို႔ အုပ္စိုးပိုင္ရာ တိုင္းျပည္မွာ သူခိုးဓါးျပ မ်ားလတၱံ႔။
(၄) သူ႔မင္းငါ့မင္း အခ်င္းခ်င္းလည္္း သတ္ျဖတ္ထိုခါ ျဖစ္လတၱံ႔။
(၅) ရကၡပူရ ျပည္ဓညမွာ ရာဇာနတၳိ မင္းမရွိဘဲျဖစ္လတၱံ႔။
(၆) ရကၡပူရ ျပည္ဓညမွာဝါဒလက္ကိုင္ စစ္ပြဲၿပိဳင္ကာ ဘယာေဘးႀကီး သင့္လတၱံ႔။
(ရ) ရခိုင္ျပည္သူ ကြ်တ္ကြ်တ္ဆူလို႔ အားကိုးရာမဲ့ ျဖစ္လတၱံ႔။
(၈) ရခိုင္ျပည္သူ ကြ်တ္ကြ်တ္ဆူလို႔ စိတ္ပူပင္ေသာက မ်ားလတၱံ႔။
(၉) ႏိုင္ငံေရးေယာင္ေယာင္ လိမ္လွဲ႔ေဆာင္ သူေတာင္းစားလည္း မ်ားလတၱံ႔။
(၁၀) ဘုရားကိုကား နိမ့္ရာထား ေမ်ာက္ကားအထက္ ေရာက္လတၱံ႔၊ ရကၡပူရျပည္ဓညမွာ ကဝိအေဖာ္ပညာေက်ာ္တို႔ ဗလာနတၳိေခ်ာတိတိလည္း ျဖစ္လတၱံ႔။
(၁၁) ပညာရွိေပ်ာက္ ရခိုင္ျပည္မွာ ေဘးႀကီးေရာက္ မ်ားစြာလူဆိုး ျဖစ္လတၱံ႔။
(၁၂) သူျမတ္သားကိုမနာလို ဝန္တိုစိတ္ဆိုး မ်ားလတၱံ႔။
(၁၃) သူျမတ္ကိုကား နိမ့္ရာထားလို႔ လူဆိုးစိတ္ ေရာက္လတၱံ႔။
(၁၄) လူႀကီးကိုကား နိမ့္ရာထား မင္းကားခ်ီးေျမွာက္ သူငယ္ေရာက္ကာ အေထာက္အပံ ျပဳလတၱံ႔။
(၁၅) ဘုရားတရားေစာင့္သူမ်ား ရန္မ်ိဳးကပ္ႀကီး လြတ္လတၱံ႔။
(၁၆) ဘုရားတရား မေစာင့္ျငား ရန္မ်ိဳးကပ္ႀကီး သင့္လတၱံ႔။
(၁၇) အမ်ိဳးေလးပါး သိသူမ်ား ဘယာေဘးႀကီး လြတ္လတၱံ႔။
(၁၈) အမ်ိဳးေလးပါး မသိျငားက ဘယာေဘးႀကီး ေရာက္လတၱံ႔။
(၁၉) မိခင္ဘခင္ ဘုရားသရွင္ကို ကိုးကြယ္ေသာသူ က်န္လတၱံ႔။
(၂၀) ရခိုင္ဂတံုး ဗမာသံုဥ္းလည္းျဖစ္လတၱံ႔။
(၂၁) ရခိုင္ဂတံုး ျပည္ရြာသံုဥ္းလည္း ျဖစ္လတၱံ႔။
(၂၂) ခ်င္းႏွင့္ရခိုင္ စားပြဲထိုင္ ဗမာေအာက္သား ေျပးလတၱံ႔။
(၂၃) မယူနတ္ႀကီး စည္ေတာ္တီး ကုလားေဘးႀကီး သင့္လတၱံ႔။
(၂၄) ဘူးသီးေတာင္နယ္ ျပင္ေခါင္ကုလား စိုးလတၱံ႔။
(၂၅) ကုလားေခါင္းထက္ အမာနက္ အခါကိုးခါ ပြါးလတၱံ႔။
(၂၆) ကုလားကိုရွာေက်ာက္ေတာ္မွာ ထိုခါတရုပ္ ေတြ႔လတၱံ႔။
(၂၇) ဝိဇၩကုတ္ေတာင္ ပိတၱာေဖါင္ လူေဘာင္ေရာက္လည္း မ်ားလတၱံ႔။
(၂၈) မုသဝါဒါ ေျပာဆိုကာ မ်ားစြာစားေသာက္ ပြါးလတၱံ႔။
(၂၉) မိဘကုိကား နိမ့္ရာထားလို႔ သားကဆရာ ခံလတၱံ႔။
(၃၀) မိမေယာက္်ား ထိုသူမ်ားတို႔ ဒုကၡေဘးႀကီး ေတြ႔လတၱံ႔။
(၃၁) ရကၡပူရ ျပည္ဓညမွာ မိမမ်ားစြာ လက္ေကာက္ၿခီခ်င္း ကြ်တ္လတၱံ႔။
(၃၂) ထိုသို႔မိမ ကၠဳတၳိယ(ခပဇာ) ထၼင္း ခ်က္လတၱ႔ံ။
(၃၃) ရကၡပူရ ျပည္ဓညမွာ ေရႊေငြအသျပာ ရတနာလည္း ဗလာနတၳိ ေခ်ာတိတိလည္း ျဖစ္လတၱံ႔။
(၃၄) ရကၡပူရျပည္ဓညမွာ မဝ ဝမ္းစာ ျဖစ္လတၱံ႔။
(၃၅) ၿမိဳ႕သားလူနတ္ လူသူျမတ္တို႔ သားမယားစားဖို႔ မ်ိဳင္ေခ်ထုိခါ ထိုးလတၱ႔ံ။
(၃၆) အက်ၤ ီမဟုတ္ ကုလားျခဳပ္လည္း ဝတ္လတၱ႔ံ။
(၃၇) သေဘၤာမဟုတ္ တရကုတ္ႏွင့္ စီးသူမ်ားစြာ ပြါးလတၱံ႔။
(၃၈) ေယာက်္ားမပီ လူဗလီလည္း မ်ားလတၱ႔ံ။
(၃၉) အက်ၤ ီလက္ေပၚ လူလက္ေပၚလည္း မ်ားလတၱ႔ံ။
(၄၀) မိမမတရား လင္ေမွ်ာင္ထားလည္း မ်ားလတၱ႔ံ။
(၄၁) အပ်ိဳကညာ ရတနာတို႔ အသေရမလံု ရူပါရံုႏွင့္ သားျမတ္ေပၚေအာင္ ျပလတၱ႔ံ။
(၄၂) မိမမတရား က်င့္ေဖါက္ျပား၍ စီးပြါးကုန္သည္ လုပ္လတၱံ႔။
(၄၃) ထိ္ုသည္မိမ ဖြါးသည္သားက သူခိုးဓါးျမ မ်ားလတၱံ႔။
(၄၄) ထိုသည္မိမ ဖြါးသည္သားက လူလိမ္လူညာ မ်ားလတၱ႔ံ။
(၄၅) ေတာင္ကေအာက္ခ်င္း ျပားကိုဆင္း ေအာက္ခ်င္းေဖၚရီြ ရွာလတၱ႔ံ။
(၄၆) ေက်ဇူးမသိ လူဒိဌိလည္း မ်ားလတၱ႔ံ။
(၄၇) ဘုရားျပကာ စီးပြါးရွာ အေရွာင္စားလည္း မ်ားလတၱ႔ံ။
(၄၈) ဂတံုးရိပ္ခါ သကၤန္းဝါဆို ထိုျပည္ရဟန္း ပြါးလတၱ႔ံ။
(၄၉) ေက်ာင္းထိုင္သံဃာ သကၤန္းဝါ ဘ႑ာစုလည္းမ်ားလတၱံ႔။
(၅၀) ပိဋကတ္သံုးဖံု မလံုၿခံဳ ျငင္းခံု ျဖစ္လတၱံ႔။
(၅၁) သိကၡာမစံု မလံုၿခံဳ သူတံုနိမ့္လည္း မ်ားလတၱံ႔။
(၅၂) စားၿပီးအိပ္ေန ဘိကၡေဝ ေက်ာင္းစရိုက္မရ ေဒါသထြက္လည္း မ်ားလတၱံ႔။
(၅၃) ဘုန္းႀကီးမတရား ေက်ာင္းႀကီးစားလည္း မ်ားလတၱံ႔။
(၅၄) ဘုန္းႀကီးေယာင္ေယာင္ ေက်ာင္းတေဆာင္ႏွင့္ မင္းေခါင္ဆရာလည္း မ်ားလတၱံ႕။
(၅၅) ေဆးအိုးတေျပာင္ေျပာင္ ကြမ္းယာေဆာင္ ယပ္ေတာင္ကားကား မ်ားလတၱ႔ံ။
(၅၆) သကၤန္းမပီ ဧကသီႏွင့္ ဒုႆီရွင္မ်ား ေငြေၾကးစားလည္း မ်ားလတၱ႔ံ။
(၅၇) မင္းဝယ္ခယ အက်င့္ယြမ္း ရွင္ရဟန္းလည္း မ်ားလတၱ႔ံ။
(၅၈) ေသရည္အရက္ ၾကက္ၿခံဝက္ႏွင့္ ေသာက္လတၱ႔ံ။
(၅၉) မိမမ်ားႏွင့္ စကားျမဴးထူး ရဟန္းရူးတို႔ မ်ားလတၱ႔ံ။
(၆၀) လူႏွင့္မျခား ေငြေၾကးစားလည္း မ်ားလတၱ႔ံ။
(၆၁) မင္းတြင္ခစား ေပါက္လြတ္ထား ရွင္ေစာ္ကားလည္း မ်ားလတၱ႔ံ။
(၆၂) ေက်ာင္းေအာက္တြင္တက္ ပုခက္တြဲလြဲ မ်ားလတၱ႔ံ။
(၆၃) ရဟန္းခ်င္းခ်င္း တရားထိုခါ ေတြ႔လတၱ႔ံ။
(၆၄) အေရးႀကီးရဟန္း တကၠဒြန္းကို ပယ္လတၱ႔ံ။
(၆၅) ရကၡပူရ ျပည္ဓညတြင္ ျမတ္စြာဗုဒၶ ကိုယ္စားလွယ္လည္း ေတာင္သာယာက ေရာင္ဝါထိုခါ ျပလတၱ႔ံ။
(၆၆) နတ္တို႔ဖူးျပန္ ကန္ေတာ့သံကို ရခိုင္အမွန္ ၾကားလတၱ႔ံ။
(၆၇) ေဝသာလီေတာင္တြင္း ေျခေတာ္ရင္းက ေစာင္းညွင္းတူရိယာ တီးလတၱ႔ံ။
(၆၈) ရကၡပူရ ျပည္ဓညမွာ သာသနာေရာင္တေျပာင္ေျပာင္ ေနလပမာ ထြန္းလတၱ႔ံ။
(၆၉) ဥတၱရမဓုရ ျပည္ရကၡတြင္ အက်င့္ထူးဆန္း သီလပန္းႏွင့္ ရဟန္း-၉-ပါး ေပၚလတၱ႔ံ။
(၇၀) သာသနာ့ဒါယကာ ေပါမ်ားစြာတို႔ သဒၵါရႊင္လန္း ျဖစ္လတၱ႔ံ။
(၇၁) ရကၡပူရ ျပည္ဓညမွာ ေရႊေငြအသျပာ ရတနာႏွင့္ ဆန္ေရစပါး ပြါးလတၱ႔ံ။
(၇၂) ရခိုင္ျပည္သူ ခပ္သိမ္းသူတို႔ ေမတၱာတရား ပြါးလတၱံ႔။
(၇၃) ရကၡပူရ ျပည္ဓညတြင္ ဘာဝနာကမၼဌာန္း စီးျဖန္းေသာသူ မ်ားလတၱ႔ံ။
(၇၄) ငၿပီဗဒုန္း ၿမိဳ႕ကိုဖုန္းကာ စစ္ေတြၿမိဳ႕ႀကီး ပ်က္လတၱ႔ံ။
(၇၅) ျမစ္ဆိပ္ကမ္းနား ေနသူမ်ားလည္း ဒုကၡေဘးႀကီး ေတြ႔လတၱ႔ံ။
(၇၆) ကုလားတန္ဖ်ား ရြာအမ်ားကို အပိုင္ကုလား သိမ္းလတၱံ႔။
(၇၇) သာသနာေရာင္ဝါ ထြန္းေသာခါ ဘူးသီးေတာင္မွာ ျပင္ေခါင္ကုလားၿပိဳလတၱ႔ံ။
(၇၈) ဂစၦပနဒီ ျမစ္ညာဆီက ေရမင္းထိုခါ ေပါက္လတၱ႔ံ။
(၇၉) ရကၡပူရ ျပည္ဌါနတြင္ ေရွ႕ေနာက္ေျမာ္ျမင္ ပညာရွင္တို႔ မ်ားစြာထိုခါ ေပါလတၱ႔ံ။
(၈၀) ပညာရွိေရာက္ခါ တိုင္းျပည္ရြာမွာ သာယာဝ ၿဖိဳးျဖစ္လတၱ႔ံ။
(၈၁) ၿငိမ္းခ်မ္းတိုင္းျပည္ ရွိတုန္ေလ စစ္သည္မ်ားစြာ နာလတၱ႔ံ။
(၈၂) စစ္သည္နာၿပီး စည္ေတာ္တီး ဘုမၼိေနေရာက္ ေတာက္လတၱ႔ံ။
(၈၃) ဘိုရမနတ္ႀကီး စည္ေတာ္တီး ျပည္ႀကီးေအာင္လံ ထူလတၱံ႔။
(၈၄) နတ္ေမာင္းတီးခါ မိစၦာတို႔ မွတ္ခ်က္ထိုခါ ပ်က္လတၱ႔ံ။
(၈၅) ေဘာင္းဒြတ္နတ္ႀကီး စည္ေတာ္တီးက ျပည္ႀကီးသာယာ ျဖစ္လတၱ႔ံ။
(၈၆) မ်က္စိမ်က္ဆံ ကုလားတန္က လြန္ပ်ံထုိခါဝဲလတၱ႔ံ။
(၈၇) တခ်ိဳ႕မယံု တခ်ိဳ႕ယံု ျငင္းခံုထိုခါ ျဖစ္လတၱ႔ံ။
(၈၈) ဝိဇၹာေယာင္ေယာင္ သီလေၾကာင္လည္း မ်ားလတၱံ႔။
(၈၉) ဘုန္းႀကီးတန္းႀကီး အသီးသီးတို႔ ပူေဆြးဒုကၡ ဆိုက္လတၱ႔ံ။
(၉၀) ရကၡပူရ ျပည္ဌါနမွာ လိမ္လည္မတရား ထိုသူမ်ားလည္း ဒုကၡေဘးႀကီး သင့္လတၱံ႔။
(၉၁) ရခိုင္ဌါန ျပည္ဓညမွာ ဂုမ ၻန္တေထာင္ ထြက္လတၱ႔ံ။
(၉၂) ဂုမ ၻန္ထြက္ခါ လူမိစၦာတို႔ ဘယာေဘးႀကီး ဆိုက္လတၱ႔ံ။
(၉၃) အေရွ႕ေထာညက္ အေနာက္ပ်က္ မုခ်ထိုခါျဖစ္လတၱ႔ံ။
(၉၄) အလယ္တရိုး ရခိုင္ျပည္မွာ ေရႊထီးမိုး ဂုဏ္တခ်ိဳ႕လည္း တက္လတၱံ႔။
(၉၅) ေရႊေငြအသျပာ စုထားတာလဲ အိမ္တိုင္ရာေရာက္ ပြါးလတၱ႔ံ။
(၉၆) ရကၡတိုင္းျပည္ ခ်ဲ႕ထြင္ေလ လူေတြအထြတ္ ျမတ္မဟာကို ထိုခါတရုတ္ပို႔လတၱံ႔။
(၉၇) တရုတ္ဝင္တိုက္ သကၠရာဇ္ကို ေတြ႔သစ္သခ်ၤာ(အႀတိနဝ)မည္ရ သိစက္ ျပခ်ေဝါဟာ ေလသာသေဘၤာ ေဖာင္ႏွင့္ ေမွ်ာ၍ သြင္းျပာအင္းဝ ဝင္လတၱ႔ံ။
(၉၈) အင္းေပါက္ဝဝင္ မိႈင္းလွ်င္ပ်က္ပ်က္ ကသီမဟု ကမ္းမွလက်္ာ နမကြဲရွိ သိရိေခ်ာင္းဖ်ား ဒႆရာဇာ သိမ္ေတာ္ရင္းမွာ တကာကိုးကြယ္ ထားလတၱ႔ံ။
(၉၉) တရုတ္ ကုလား အခ်ိန္ေစ့ေသာ္ ရခိုင္ဘုရင္စၾကာမင္းကို ေမစႏၵီဟု သမီးကညာတပါး ဆက္လတၱံ႔။


(ရခိုင္ေက်ာက္ရိုး မဟာရာဇဝင္မွ ေကာက္ႏႈတ္ခ်က္)

ေျမာက္ဦးျမိဳေတာ္

Download

ေျမာက္ဦးျမိဳနယ္

Download

ေျမာက္ဦးေခတ္ေႏွာင္းရခိုင္သမိုင္း(ေအဒီ1638-1784)

Download